“Είδομεν ότι τα χείλη ήσαν κατακόκκινα από νωπόν αίμα.
(…) το μυσαρόν, δυσώδες στόμα του, το είδα υγρόν από το αίμα το νωπόν.
Ο αγών ήρχισε και εις το τέλος θα νικήσωμεν- τόσω βέβαιον όσω ο Θεός εις τα υψηλά κατοικεί και τα ταπεινά εφορά”.
(Μπραμ Στόουκερ, “Ο πύργος του Δράκουλα”, μετάφραση Αλέξ. Παπαδιαμάντη)
Στην πολύ καλή μελέτη «Με εντάφια κτερίσματα» (εκδ. Δόμος, 2010), ο συντάκτης της Λάμπρος Καμπερίδης παρουσιάζει σειρά επιχειρημάτων βάσει των οποίων ο «άγιος των γραμμάτων μας» Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης επέλεγε με βάση τα δικά του –πάντα μη-βιοποριστικά- αισθητικά, ηθικά, πνευματικά κριτήρια τις μεταφράσεις που θα έκανε για το ελληνικό κοινό. Έτσι και με τον «Δράκουλα» (ανέκδοτο ακόμη στο σύνολό του) του Μπραμ Στόουκερ, ένα κορυφαίο έργο που εντάσσεται στη λεγόμενη «βαμπιρική» ή ευρύτερα γοτθική ή σκοτεινή ρομαντική παράδοση και το οποίο ο διηγηματογράφος του «Αλιβάνιστου» και της «Φόνισσας» μετέφραζε χωρίς ούτε 6 χρόνια να έχουν συμπληρωθεί από την έκδοσή του για την εφημερίδα «Νέον Άστυ» σε συνέχειες (27/01 ως 24/06/1903). «Τι είναι μια Παραβολή παρά μια νουβέλα σε μικρογραφία» έγραφε ο Στόουκερ το 1908 και πράγματι ο Δράκουλας είναι μια μεγάλη αλληγορία, όπου ο καταραμένος αυτός κι αιμοδιψής χαρακτήρας αναπαριστά τον ίδιο το Διάβολο. Ο Παπαδιαμάντης είχε πρωτύτερα μεταφράσει για την ίδια εφημερίδα τον «Αόρατο άνθρωπο» ενός ακόμη μεγάλου Άγγλου, του H. G. Wells, μια από τις «κλασικότερες» νουβέλες τρόμου και επιστημονικής φαντασίας.
Όμως, παρόμοιες εξειδικευμένες μελέτες δεν έχουν εκδοθεί για τον Φώτη Κόντογλου, άλλο κορυφαίο πρόσωπο της παράδοσής μας. Όπως ο ‘Εντγκαρ Άλλαν Πόε ήταν από τα ελάχιστα ονόματα ξένων συγγραφέων που ο Παπαδιαμάντης αναφέρει ονομαστικά σε γραπτά του μαζί με τον Δίκενς και τον Δοστογιέφσκι, έτσι ο Πόε είναι ένα από τα ελαχιστότατα πρόσωπα Ελλήνων ή ξένων λογοτεχνών που αποθαυμάζει ο Φώτης Κόντογλου. Πολύτιμη εξαιρετικά είναι η μαρτυρία του προσωπικού φίλου του συγγραφέα Κωνσταντίνου Καβαρνού, ο οποίος στο βιβλίο του «Συναντήσεις με τον Κόντογλου» (εκδ. Αστήρ) μεταφέρει την εξαιρετική εκτίμηση του Κόντογλου για το έργο του «Αμερικανού που έγραφε σαν Άγγλος». Ο Κόντογλου τον εκτιμούσε ιδιαίτερα για το –όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Καβαρνός- «βαθύ, μεταφυσικό, θρησκευτικό» πνεύμα που διαπνέει τις ιστορίες του. Όχι μόνο αυτό αλλά ο Κόντογλου θα αναλάβει και το ρόλο του μεταφραστή διηγημάτων του Πόε από τα γαλλικά. Ειδικότερα, είναι γνωστό πως έχει μεταφράσει τα διηγήματα «Μη στοιχηματίζετε ποτέ το κεφάλι σας στο διάολο» και το (κυκλοφορηθέν και πρόσφατα) «Ένα χειρόγραφο που βρέθηκε σε μια μποτίλια». Επίσης, ο ίδιος ο Κόντογλου ανέλαβε την εικονογράφηση μιας έκδοσης έργων του Πόε και το σκίτσο διασώζεται στο σχετικό οικογενειακό αρχείο, σηματοδοτώντας έτσι την πραγματικά εκπληκτική εκτίμησή του προς το έργο του.
Το σημερινό Halloween, όπως γιορτάζεται ως μια κοσμική –και συχνά παιδική- γιορτή σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης αλλά και στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 31 Οκτωβρίου, στην πραγματικότητα δεν είναι άλλο από μια μετεξέλιξη της Παραμονής των Αγίων Πάντων (All Hallows Eve), μιας εκκλησιαστικής γιορτής, όπως καθιερώθηκε στην Ορθόδοξη δυτική Ευρώπη από τον Πάπα Γρηγόριο τον 3ο (731-741), ο οποίος μάλιστα ήταν ο τελευταίος Πάπας που η εκλογή του επικυρώθηκε από τον Βυζαντινό Έξαρχο της Ραβέννας. Η παραμονή της γιορτής των αγίων πάντων ήταν αφιερωμένη στους νεκρούς, ήταν η «Μέρα των νεκρών» ή η «Μέρα των ψυχών».
Ο Ένγκαρ Άλλαν Πόε (1809-1849) εκτός όλου του άλλου έργου του έχει γράψει ένα από τα γνωστότερα και χαρακτηριστικότερα ποιήματα που αναφέρεται στο Halloween. Πρόκειται για το ποίημά του Ουλαλούμη, το οποίο ρητά εκτυλίσσεται σε μια νύχτα θλιβερού Οχτώβρη στην υποβλητική ατμόσφαιρα της «μουντής λίμνη του Όβρη» και «στην ομίχλη του μεσόκαμπου Γουήαρ». Επρόκειτο για το έτος 1847, οπότε η νεαρή σύζυγος του Πόε Βιργινία Κλεμ είχε εκδημήσει από φυματίωση. O αφηγητής-ποιητής, διαβαίνοντας μέσα από εκείνα τα δασώδη μέρη, ένα βαθύσκιωτο λόγγο μια νύχτα του Οκτώβρη φτάνει σε ένα τάφο, που ανακαλύπτει τελικά εμβρόντητος πως είναι εκείνος της αγαπημένης του Ουλαλούμης. Μεταξύ άλλων, το ποίημα πραγματεύεται μέσα από την ονειροπόληση του ποιητή την παρουσία των νεκρών και τη συνέχιση της ύπαρξής τους.
Με βάση τα λίγα που κορφολογούνται παραπάνω, κανείς μπορεί να δει πιο ανάγλυφα τη στάση των δύο σοφών και διακριτικών στυλοβατών της αυθεντικής παράδοσής μας και κορυφαίων πολεμίων του άκριτου πιθηκισμού και της ξενομανίας έναντι των σχετικών ρευμάτων τέχνης, αισθητικής, πνεύματος και ακόμη να μιλήσει πολύ σωστότερα για την αισθητική, την καταγωγή, το πνεύμα του Halloween και τη δέουσα στάση μας έναντι αυτού, με αφορμή κάποιες -νεανικές συνήθως- εκδηλώσεις που λαμβάνουν χώρα και στον τόπο μας.
Γ.-Ν. Π.
