Η κατάρρευση του νοτίου τομέα του ανατολικού μετώπου, η οποία προδιαγραφόταν από τον Αύγουστο, έγινε πραγματικότητα τον Σεπτέμβριο του 1944 με εξελίξεις ακόμα πιο ραγδαίες από τις προβλεπόμενες. Στις 23 Αυγούστου ανατράπηκε ο Ρουμάνος φασίστας δικτάτορας Αντωνέσκου και η Ρουμανία μεταπήδησε στο πλευρό των συμμάχων, με αποτέλεσμα να καταληφθεί από τον κόκκινο στρατό. Η Βουλγαρία συνθηκολόγησε στις 9 Σεπτεμβρίου. Οι Γερμανοί στην Ελλάδα κινδύνευαν να αποκοπούν. Προετοίμαζαν την αποχώρησή τους, κλιμακώνοντας την τρομοκρατία.
Οι μαζικές εκτελέσεις στο μπλόκο της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου και το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη στις 2 Σεπτεμβρίου με 149 νεκρούς, εκ των οποίων τα 109 θύματα ήταν γυναικόπαιδα και άλλες φρικαλεότητες εντάσσονται στο συνολικότερο αυτό κλίμα.
Εντάθηκαν οι φρικαλεότητες και οι εκτελέσεις αγωνιστών της αντίστασης.
Στις 5 Σεπτεμβρίου εκτελέστηκε μαζί με άλλους 49 κρατουμένους η 17χρονη μαθήτρια Ηρώ Κωνσταντοπούλου, οργανωμένη στην ΕΠΟΝ. Την πρώτη φορά που συνελήφθη, στις αρχές του Ιουλίου, απελευθερώθηκε με παρέμβαση των γονέων της. Συνελήφθη ξανά στις 31 του μηνός, ενώ μετείχε σε πράξεις δολιοφθοράς κατά των δυνάμεων Κατοχής. Βασανίστηκε για τρεις εβδομάδες στο κολαστήριο της οδού Μέρλιν χωρίς να μαρτυρήσει κανέναν, χωρίς να λυγίσει απέναντι στους βασανιστές της. Έτσι, οδηγήθηκε στην πτέρυγα των μελλοθανάτων στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου.
Εκεί κρατούμενη ήταν και η Λέλα Καραγιάννη, που εκτελέστηκε στις 8 Σεπτεμβρίου, με άλλους 59 κρατουμένους. Παρά το γεγονός ότι ήταν πολύτεκνη μητέρα επτά παιδιών, δεν δίστασε από τις πρώτες μέρες της Κατοχής να ξεκινήσει την αντίσταση με την παράνομη οργάνωση “Μπουμπουλίνα”, η οποία φυγάδευε και προστάτευε Βρετανούς στρατιωτικούς που είχαν εγκλωβιστεί στην κατεχόμενη Ελλάδα, συγκέντρωνε πληροφορίες και επιδιδόταν σε δολιοφθορές. Η μητέρα της ήταν συγγενής της αγωνίστριας του 1821. Συνελήφθη για πρώτη φορά το 1941, οπότε και απελευθερώθηκε. Συνεργάστηκε και με το δίκτυο “Απόλλων” που μετέδιδε πληροφορίες στο βρετανικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής. Όμως, συνελήφθη ξανά το καλοκαίρι του 1944, με πέντε από τα παιδιά της και βασανίστηκαν στην οδό Μέρλιν. Ακόμα και όταν απείλησαν οι βασανιστές της ότι θα σκότωναν το ένα παιδί της, δεν λύγισε, προκαλώντας τους κατάπληξη.
Είχε ήδη μεταφερθεί στην πτέρυγα των μελλοθανάτων του Χαϊδαρίου, όταν έστειλαν εκεί την Ηρώ Κωνσταντοπούλου. Έτσι, συναντήθηκαν οι δύο γυναίκες (ΦΩΤΟ), προερχόμενες από διαφορετικές, έως και ανταγωνιστικές μεταξύ τους τάσεις της Αντίστασης.
Και οι δύο είχαν συλληφθεί δύο φορές, βασανιστεί και αψηφήσει και εξευτελίσει τους βασανιστές τους. Η 46χρονη πολύτεκνη μητέρα και η 17χρονη μαθήτρια ανέπτυξαν σχέση μάνας-κόρης. Και οι δύο επέλεξαν το δύσκολο δρόμο του αγώνα, παρά το γεγονός ότι κανείς δεν θα μπορούσε να είχε κατηγορήσει μια πολύτεκνη μητέρα ή μια μικρή μαθήτρια για απραξία. Η Ηρώ Κωνσταντοπούλου προερχόταν από εύπορη οικογένεια που θα μπορούσε να της εξασφαλίσει μια άνετη ζωή. Όμως, έβαλε πάνω απ’ όλα τον υπέρ ελευθερίας αγώνα, “νεότητος ὥραν παραβλέψασα”, για να δανειστούμε την έκφραση του ιερού υμνωδού.
Κοινό στοιχείο της ψυχολογίας των μαχητών στο τέλος του πολέμου, είτε Δυτικών είτε Σοβιετικών, ήταν η αγωνία να μη χάσουν τη ζωή τους τις τελευταίες μέρες του, ενώ είχαν καταφέρει να επιζήσουν μέχρι τότε, σε μια τέτοια αιματηρή και πολύχρονη σύρραξη.
Το γεγονός αυτό αναδεικνύει τον ηρωισμό των δύο γυναικών, οι οποίες μέχρι την τελευταία στιγμή που οι Γερμανοί έφευγαν, δεν δίσταζαν να θέτουν τη ζωή τους σε κίνδυνο, χωρίς καμμία προϊσταμένη αρχή να τις υποχρεώνει.
Τιμούμε τη μνήμη και των δύο, τόσο για την προσφορά τους, όσο και ως παραδειγμάτων αυτοθυσίας και αυταπάρνησης για τις ερχόμενες γενιές. Και τις ευγνωμονούμε, όπως και όσους άλλους αγωνίστηκαν για να είμαστε εμείς ελεύθεροι.
