Έχουμε αναρτήσει ξανά τα σχετικά με τον Αμερικανό Φιλέλληνα Σάμουελ Γκρίντλι Χάου στις 19 του περασμένου Αυγούστου. Όμως, ενόψει των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821 και του τρόπου με τον οποίο έγινε ο εορτασμός, έρχονται στην επικαιρότητα οι αναμνήσεις του, που έχουν ιδιαίτερη αξία, αφού έζησε μεγάλο διάστημα στην Ελλάδα τα χρόνια της Επανάστασης. Συγκρίνει τον Χριστιανισμό με “σιδερένια ζώνη” που διασφάλισε την εθνική ενότητα, αλλά και τη γλωσσική συνέχεια του Ελληνισμού. Αυτά είναι “ψιλά γράμματα” για την Π.τ.Δ., που κατά τον εορτασμό του 1821 φάνηκε πιο ξένη σε σχέση με τους ξένους, με τα όσα γιορτάστηκαν.
Χαρακτηριστικές είναι οι εντυπώσεις του Αμερικανού φιλέλληνα Σάμουελ Γκρίντλι Χάου (1801-1876)*, ο οποίος παρέμεινε στην Ελλάδα κατά την Επανάσταση του 1821 και συνέγραψε ένα ιστορικό περίγραμμα το 1828. Στην εισαγωγή του βιβλίου, κάνει την ακόλουθη προσέγγιση για τη θρησκεία των Ελλήνων:
“Όμως, η πιο σημαντική αλλαγή που συνέβη στους Έλληνες, ήταν η προσχώρησή τους ως έθνος στο Χριστιανισμό στη διάρκεια των αποστολικών χρόνων και στο αμέσως επόμενο διάστημα. Η θρησκεία ήταν από τότε για το έθνος κάτι σαν μια σιδερένια ζώνη, που συνένωνε τμήματα τα οποία σε διαφορετικές συνθήκες θα είχαν γίνει κομμάτια. Έχει υπάρξει το βασικότερο μέσο για τη διατήρηση της γλώσσας τους, αφού οι ιερείς ήταν υποχρεωμένοι να γνωρίζουν αρχαία ελληνικά, σε όλες τις αλλαγές που πέρασε το έθνος. Βοήθησε επίσης να είναι πιο εμφανής η διαχωριστική γραμμή ανάμεσά τους και στα διαφορετικά έθνη που τους κυρίευσαν.” (An Historical Sketch of the Greek Revolution σελ. xii της εισαγωγής. Νέα Υόρκη 1828, εκδόσεις White, Gallagher and White).
Ο Χάου, ως πιστός Προτεστάντης, είδε με συμπάθεια την Ορθοδοξία σε σχέση με τον Ρωμαιοκαθολικισμό, διότι εκτιμούσε ότι “δεν καταδικάζει το λαό στην άγνοια των Γραφών, όπως το δόγμα της Ρώμης”. Σε μια εποχή που διεθνώς η Ορθοδοξία ήταν στο περιθώριο και πολύ λίγα ήταν γνωστά στην κοινή γνώμη της Δύσης, είναι αξιόλογη η σύγκριση με το Ρωμαιοκαθολικισμό την οποία επιχειρεί.
Ήταν επικριτικός σε θέματα που δεν μπορούσε να κατανοήσει και εξελάμβανε ως τυπολατρικά και στερούμενα πνευματικού περιεχομένου. Εντύπωση του έκανε η τιμή προς την Παναγία, κάτι ξένο με τα δικά του βιώματα, που δεν μπορούσε να εννοήσει: “Οι τοίχοι του κάθε σπιτιού είναι γεμάτοι με εικόνες της και η πιο ταπεινή καλύβα, ή η πιο φτωχή ψαρόβαρκα, ποτέ δεν βρίσκεται, μέρα-νύχτα, χωρίς αναμμένο καντήλι, μπροστά στην εικόνα της Παρθένου”.
Σε κάθε περίπτωση και άσχετα με τις δικές του προσωπικές πεποιθήσεις, σεβάστηκε και κατανόησε τη σημασία της Ορθόδοξης Παράδοσης για την ταυτότητα και την αυτοσυνειδησία του Νέου Ελληνισμού.
ΦΩΤΟ: Ο Χάου με ελληνική φορεσιά, σε πίνακα του γαμπρού του Τζον Έλιοτ.
*Ο Σάμουελ Γκρίντλι Χάου ήταν πολυτάλαντη προσωπικότητα. Στην Ελληνική Επανάσταση υπηρέτησε και βοήθησε ως ιατρός. Θα μπορούσε να ζήσει άνετη ζωή, Όμως, από νέος αφιερώθηκε στον απελευθερωτικό αγώνα των υπόδουλων λαών. Μετά την Ελληνική Επανάσταση, ενίσχυσε τις επαναστάσεις στην Πολωνία και στην Κρήτη και αγωνίστηκε για την κατάργηση της δουλείας στην πατρίδα του. Πριν από τον εμφύλιο πόλεμο, ενίσχυσε το ένοπλο κίνημα του Τζον Μπράουν, που εκτελέστηκε στην νότια πολιτεία Βιρτζίνια. Συνέβαλε και στην αποκατάσταση των απελεύθερων δούλων . Ως ιατρός, στρατεύθηκε στον αγώνα για τη επιμόρφωση των τυφλών και κατά της ιδρυματοποίησης των προσώπων με νοητική υστέρηση.
