Στὶς 22 Ἰουνίου 1941, ὀγδόντα χρόνια πρίν, ἀφοῦ ἔχασε πολύτιμο χρόνο γιὰ νὰ καταλάβει  τὴν Ἑλλάδα τὸν Μάιο ποὺ προηγήθηκε, Χίτλερ ἐξαπέλυσε τὴν εἰσβολὴ στὴ Σοβιετικὴ Ρωσία. Τὴν ἴδια μέρα καὶ πολὺ πρὶν ἐμφανιστεῖ τὸ ραδιόφωνο ὁ Στάλιν, ποὺ πέρασε ἕνα δεκαήμερο ψυχικοῦ κλονισμοῦ λόγω του αἰφνιδιασμοῦ ποὺ τοῦ ἐπέφερε ὁ Χίτλερ, ὁ τοποτηρητὴς τοῦ πατριαρχικοῦ θρόνου Μητροπολίτης Μόσχας Σέργιος, ἀπεύθυνε κάλεσμα ἀντίστασης καὶ ἀγώνα στοὺς κληρικοὺς καὶ πιστοὺς τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας καὶ εὐλόγησε ὅλους ὅσους μάχονταν στὸ μέτωπο ὑπὲρ πατρίδος.

Ἡ ταλαιπωρημένη καὶ ματωμένη ἀπὸ τοὺς διωγμοὺς τῶν Μπολσεβίκων Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, κινδύνευε μὲ ἀφανισμό. Θὰ ἦταν φυσικὸ νὰ ἀδράξει τὴν εὐκαιρία τῆς ἀνατροπῆς τοῦ ἀθεϊστικοῦ καθεστῶτος. Ὅμως, γιὰ πολλοστὴ φορά, ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία φέρθηκε σὰν κιβωτὸς σωτηρίας καὶ μητέρα, καλώντας Κλῆρο καὶ Λαὸ σὲ ὑπὲρ πίστεως καὶ πατρίδος ἀγώνα. Δεδομένου ὅτι ἦταν γνωστὸ ὅτι ἡ ναζιστικὴ Γερμανία σκόπευε νὰ ὑποδουλώσει τὸν ρωσικὸ λαό, σύμφωνα μὲ τὰ διακηρυγμένα σχέδια τοῦ παράφρονος «Φύρερ», ποὺ σ’ ἐκείνη τὴ συγκυρία συνέπιπταν μὲ τὰ συμφέροντα τῆς ληστρικῆς γερμανικῆς ἰθύνουσας τάξης ἡ ὁποία χρηματοδότησε καὶ ἀνέδειξε τὸ ναζιστικὸ κόμμα στὴν ἐξουσία.

Γιὰ πολλοὺς Ρώσους Ὀρθοδόξους λογίζεται ὡς θεοσημία τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ ἀρχικὲς ἀπανωτὲς ἐπιτυχίες τῆς ναζιστικῆς Γερμανίας μετατράπηκαν σὲ ἀπανωτὰ λάθη καὶ πανωλεθρίες ἀπὸ τὸ 1943 καὶ μετά, ἔτος ἀποκατάστασης τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρωσίας καὶ παύσης τῶν διωγμῶν ἐκ μέρους τῆς πολιτικῆς ἐξουσίας.

Τὸ μήνυμα τοῦ Μητροπολίτη Σεργίου εἶχε ὡς ἑξῆς:

Οἱ φασίστες ἐπιδρομεῖς ἐπιτέθηκαν στὴν πατρίδα μας. Καταπατώντας ὁποιεσδήποτε συμφωνίες καὶ ὑποσχέσεις, ξαφνικὰ μᾶς ἐπιτέθηκαν καὶ τώρα τὸ αἷμα τῶν φιλειρηνικῶν πολιτῶν ἤδη ποτίζει τὴ γῆ τῆς πατρίδας. Ξανάρχονται τὰ χρόνια τῶν Τατάρων τοῦ Μπατού, τῶν Γερμανῶν ἱπποτῶν, τοῦ Καρόλου τῆς Σουηδίας, τοῦ Ναπολέοντα. Οἱ θλιβεροὶ ἀπόγονοι τῶν ἐχθρῶν τοῦ Ὀρθόδοξου Χριστιανισμοῦ θέλουν γιὰ ἄλλη μιὰ φορὰ χρησιμοποιώντας ὠμὴ βία, νὰ ἐπιχειρήσουν νὰ κάνουν τὸ λαὸ μας νὰ προσκυνήσει τὸ ψεῦδος καὶ νὰ τὸν ἀναγκάσουν νὰ ἀποποιηθεῖ τὸ συμφέρον καὶ τὴν ἀκεραιότητα τῆς χώρας μας, καὶ τοὺς δεσμοὺς  αἵματος καὶ ἀγάπης πρὸς τὴν πατρίδα.

Ἀλλὰ δὲν εἶναι ἡ πρώτη φορὰ ποὺ ὁ ρωσικὸς λαὸς χρειάστηκε νὰ ὑποστεῖ τέτοιες δοκιμασίες. Μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ, καὶ αὐτὴ τὴ φορὰ θὰ συντρίψει τὴ φασιστικὴ ἐχθρικὴ δύναμη. Οἱ πρόγονοί μας δὲν ἀποκαρδιώθηκαν σὲ ἀκόμη χειρότερες περιστάσεις, ἐπειδὴ ἀψήφησαν προσωπικοὺς κινδύνους καὶ ἰδιοτελῆ συμφέροντα, ἔχοντας κατὰ νοῦ τὸ ἱερὸ καθῆκον τοὺς ἀπέναντι στὴν πατρίδα καὶ στὴν πίστη τους, καὶ βγῆκαν νικητές. Ἂς μὴν ντροπιάσουμε τὸ ἔνδοξο ὄνομά τους. Εἴμαστε κι ἐμεῖς Ὀρθόδοξοι, συγγενεῖς μ’ αὐτοὺς κατὰ σάρκα καὶ στὴν πίστη.

[…]

Ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ εὐλογεῖ ὅλους τοὺς Ὀρθόδοξους Χριστιανοὺς ποὺ ὑπερασπίζονται τὰ ἱερὰ σύνορα τῆς πατρίδας μας.

Ὁ Κύριος θὰ μᾶς δώσει νίκη.

Τὰ πρῶτα χρόνια τοῦ σοβιετικοῦ καθεστῶτος ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρωσίας εἶχε ἔλθει σὲ πλήρη ρήξη μαζί του λόγω τῶν διώξεων ποὺ αὐτὸ συστηματικὰ ἐξαπέλυε. Ὁ Μητροπολίτης Σέργιος ἀπὸ τὸ 1927 εἶχε διατυπώσει τὴν ἄποψη ὅτι ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ τὸ σοβιετικὸ καθεστὼς ἀσκοῦσε τὴν πολιτικὴ ἐξουσία στὴ Ρωσία, οἱ πιστοὶ ἔπρεπε καὶ μποροῦσαν νὰ ζήσουν ὡς σοβιετικοὶ πολίτες. Στὴ βάση αὐτὴ σταμάτησαν οἱ διωγμοὶ καὶ ἀποκαταστάθηκαν ὣς ἕνα σημεῖο οἱ σχέσεις Ἐκκλησίας-Κράτους.

Ἡ ἄποψη αὐτὴ ποὺ συνιστοῦσε ἀναγνώριση τοῦ σοβιετικοῦ καθεστῶτος  καὶ στηριζόταν στὰ χωρία τῆς Καινῆς Διαθήκης ποὺ συνιστοῦσαν σεβασμὸ πρὸς τὴν πολιτικὴ ἐξουσία, υἱοθετήθηκε ἀπὸ τὴν κανονικὴ Ἐκκλησία, προκάλεσε σχίσμα, τὸ ὁποῖο τερματίστηκε μόνο τὰ τελευταῖα χρόνια.

Ὁ Νικόλαος Μπερντιἀγιεφ, ἂν καὶ σφοδρὸς ἐπικριτὴς τοῦ σοβιετικοῦ καθεστῶτος καὶ ἐξόριστος στὴ Γαλλία, εἶχε ταχθεῖ μὲ τὴν ἄποψη αὐτὴ.

Στὴ φωτογραφία ἱερέας εὐλογεῖ στρατιωτικὴ μονάδα.