• ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΚΑΤΑ 4ης ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ

Μὲ τὴν εὐκαιρία τῆς ἐπετείου τῆς ἐπιβολῆς τοῦ δικτατορικοῦ-τυραννικοῦ καθεστῶτος τῆς 4ης Αὐγούστου 1936, ἀναδημοσιεύουμε τὴν ἐπιστολὴ τοῦ μακαριστοῦ τότε Μητροπολίτη Μεσσηνίας κυροῦ Πολυκάρπου (Συνοδινοῦ) πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος.

Ὁ Μητροπολίτης Πολύκαρπος (1870-1945), ἀπόφοιτος τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης καὶ κάτοχος διδακτορικοῦ καὶ συγγραφέας πολλῶν βιβλίων, εἶχε ἐκκλησιαστικὸ ἦθος καὶ βαθιὲς θεολογικὲς γνώσεις. Ἐκλέχθηκε Μητροπολήτης Γόρτυνος καὶ Μεγαλουπόλεως τὸ 1922 καὶ τὸ 1933 μετατέθηκε στὴ Μητρόπολη Μεσσηνίας. Παραιτήθηκε τὸ 1945 λόγω προβλημάτων ὑγείας καὶ ἐκοιμήθη τὸ 1947.
Στὰ χρόνια τῆς δικτατορίας τοῦ Μεταξᾶ (1936-1941) ἡ Διοικούσα Ἐκκλησία εἶχε φθάσει σὲ τέτοιο σημεῖο ὑποτέλειας,
ποὺ δεχόταν νὰ καταλύεται ἡ νηστεία τοῦ Δεκαπενταύγουστου γιὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς δικτατορικῆς ἐπετείου, ἐνῶ τελοῦνταν δοξολογίες στὶς 7 Ἰανουαρίου γιὰ τὴν ὀνομαστικὴ ἑορτὴ τοῦ δικτάτορα. Χαρακτηριστικὸ εἶναι ἄρθρο τοῦ περιοδικοῦ «Ἅγιος Γρηγόριος Παλαμᾶς» τῆς Μητρόπολης Θεσσαλονίκης (Ἰανουάριος 1940), ποὺ συνέκρινε τὸν δικτάτορα μὲ τὸν Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο:
«Ὅπως ὁ Χριστὸς τοῦ ὁποίου Πρόδρομος ἔγινεν ὁ Ἅγιος Ἰωάννης, ἦτο ἡ προσδοκία τῶν λαῶν, τοιουτοτρόπως καὶ ὁ ἐθνικὸς κυβερνήτης ἦτο ἡ προσδοκία τῆς ὑγιοῦς μερίδος τοῦ ἔθνους, ἦτο ὁ ἀναμενόμενος τοῦ λαοῦ τῆς Ἑλλάδος, τοῦ τιμίου καὶ ἁγνοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ. Διὰ τοῦτο ἡ ὀνομαστικὴ ἐπέτειος τοῦ ἐθνικοῦ κυβερνήτου εἶναι ἡ ἑορτὴ τῶν ἀκραιφνῶν Ἑλλήνων, εἶναι ἡ ἑορτὴ τῆς Ἑλλάδος»
Πέρα τὶς γελοιότητες αὐτές, ἀνάλογες μὲ τὶς ὁποῖες ἐπαναλήφθηκαν κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ἀπριλιανῆς δικτατορίας 1967-74, τὸν καιρὸ ποὺ συντάχθηκε ἡ ἐπιστολὴ ἦταν νωπὴ ἡ ἐντύπωση καὶ ὁ συγκλονισμὸς τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἀπὸ τὴν κατάρρευση τοῦ Ἀπριλίου 1941 καὶ τὴν Κατοχὴ ποὺ ἐπακολούθησε, μὲ ἄδηλη διάρκεια.
Νωπὲς ἦταν καὶ οἱ ἐντυπώσεις ἀπὸ τὶς εὐθύνες τοῦ καθεστῶτος τῆς 4ης Αὐγούστου γιὰ μιὰ στρατιωτικὴ ἥττα καὶ ἀνατροπὴ ποὺ θύμιζε 1922. Τέτοια ἦταν ἡ ὀργὴ ὅλου τοῦ πολιτικοῦ φάσματος, ποὺ ἐκείνους τοὺς πρώτους μῆνες ὑπῆρξε δισταγμὸς ἀκόμα καὶ γιὰ τὴν ἀποδοχὴ τῆς 28ης Ὀκτωβρίου ὡς ἐθνικῆς ἐπετείου καὶ ἡμέρας ὀργάνωσης ἀντιστασιακῶν ἐκδηλώσεων, λόγω τῆς σύνδεσής της μὲ τὸν Ἰωάννη Μεταξᾶ.
Ἡ ἐπιστολὴ μὲ ἡμερομηνία 3 Σεπτεμβρίου 1941, ἀριθμὸ πρωτοκόλλου 475, ἔλαβε ἀριθμὸ πρωτοκόλλου  εἰσερχομένου ἐγγράφου 1402 καὶ διαβάστηκε ὁλόκληρη στὴ Σύνοδο στὶς 16 Σεπτεμβρίου 1941. Ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Εὐλαβῶς ἀναφέρωμεν τῇ Ἱ. Συνόδῳ τὰ ἑξῆς. Ἔχομεν τὴν πεποίθησιν ὅτι ἡ ἐλεεινὴ κατάστασις ἐν ᾗ, ὡς μὴ ὤφειλεν, εὑρίσκεται τὸ πολυπαθὲς ἔθνος μας ὀφείλεται μὲν καὶ εἰς ἄλλα καὶ δὴ εἰς τὴν αὐθαίρετον καὶ τυραννικὴν διοίκησιν ἀπὸ τῆς 4 Αὐγούστου 1936.
Ἡ διοίκησις τοῦ κράτους κατέλυσε τὰς ἐλευθερίας τοῦ λαοῦ, ἐτυράννησεν αὐτόν, ἐξώρισε τοὺς ἀντιθέτους καὶ ἄνδρας τοῦ καθήκοντος καὶ ἀρετῆς. Ὑπὸ δὲ τὸ πρόσχημα τῆς παρασκευῆς τῆς πολεμικῆς τοῦ ἔθνους συνεσσώρευσαν ἑκατομμύρια, τὰ ὁποῖα ἥκιστα ἐχρησιμοποιήθησαν διὰ τὸν σκοπὸν τοῦτον.
Βεβαίως ἡ Ἐκκλησία δέν ἀναμιγνύεται πρὸς τὰ πολιτειακὰ ζητήματα, ἀλλὰ καὶ δέν πρέπει νὰ ὑποστηρίζῃ ἠθικῶς καὶ νὰ ἐνισχύῃ τὴν τυραννίαν. Δέν πρέπει ἐμμέσως νὰ γίνεται συμμέτοχος αὐτῆς. Ἀτυχῶς ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος οὐ μόνον ἠδιαφόρησεν, ἀλλὰ καὶ τοὐναντίον ἠθικῶς ἐνίσχυε τὴν κατάστασιν, διότι κατ’ ἔτος κατὰ τὴν 4 Αὐγούστου ἐτέλει δοξολογίαν πρὸς τὸν Θεὸν τῆς ἀγάπης καὶ ἐλευθερίας, καὶ κατὰ τὴν ἑορτὴν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, ὅτε ρήτορες ἐπὶ πληρωμῇ, οἱ ἀχαρακτήριστοι, ἐνεκωμίαζον καὶ ὑπερύψουν τὴν κατάστασιν καὶ ἀνώτεροι ἀκόμη κληρικοὶ προσέφερον θυμιάματα.
Ἡμεῖς προσωπικῶς, ὡς χριστιανοὶ καὶ ἐλεύθεροι, κατεκρίναμεν τὴν κατάστασιν ἀλλ’ ἠναγκαζόμεθα, ὁσάκις εὑρισκόμεθα ἐν τῇ ἕδρᾳ τῆς Ἱ. Μητροπόλεως, νὰ μεταβαίνωμεν εἰς τὴν δοξολογίαν τόσω μᾶλλον ὅσω αὐτὴ ἡ Ἱ. Σύνοδος ἐλάμβανε μέρος εἰς αὐτὰς ἐν Ἀθήναις.
Οὐδέποτε ὡμιλήσαμεν κατὰ τὰς λεγομένας ταύτας ἑορτάς, καθ’ ἃς ἀτυχῶς κατελύετο ἡ αὐστηρὰ νηστεία τοῦ Αὐγούστου καὶ ἐδιδάσκετο  διὰ τῶν πραγμάτων ἡ πρὸς τὰς Ἱ. Παραδόσεις περιφρόνησις.
Φρονοῦμεν ταπεινῶς ὅτι ἡ Ἐκκλησία τοῦ φωτὸς πρέπει νὰ ἐξαγνισθῇ καὶ νὰ καταδικάσῃ τὰς δοξολογίας τὰς ὁποίας ἐτέλει, καὶ τὰς ὁμιλίας τῶν ἱεραρχῶν καὶ κληρικῶν εἰς τὰς περιστάσεις αὐτάς.
Ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὑπὲρ τῆς ἀληθείας καὶ ἐλευθερίας. Βεβαίως ἡ ἄγαν ἐλευθερία φέρει εἰς δουλείαν, ἀλλὰ καὶ ἡ τυραννία βλάπτει καὶ συντρίβει ἠθικῶς καὶ πνευματικῶς τοὺς ἀνθρώπους καὶ τὰ ἔθνη. Φρονοῦμεν δὲ ταπεινῶς ὅτι ἡ Ἐκκλησία πρέπει νὰ λάβῃ γενναίας ἀποφάσεις εἰς τρόπον ὥστε τοῦ λοιποῦ νὰ μὴν ἐπαναληφθῇ ἡ τοιαύτη ὑποδούλωσις τῆς Ἐκκλησίας.
Ἀπόκειται τῇ Ἱ. Συνόδω νὰ ἀποφασίσῃ περὶ τούτου.
Ἐλάχιστος ἐν Χριστῷ Ἀδελφὸς
Ὁ Μεσσηνίας Πολύκαρπος»

ΠΗΓΗ: Ιωάννης Μπουγάς , Δρ. Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας,
άρθρο στην Ελευθερία online 4/8/2015