ΠΡΟΣΔΟΚΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ
του Κωνσταντίνου Μπλάθρα
Συμπλοκή Ιστορίας και Πολιτισμού, αυτό είναι η Συρία. Συμπλοκή, όπως λέει η λέξη, άλλοτε συ-μπόρευση και συνδημιουργία, άλλοτε καταστροφή και ερείπια. Ίσως δεν το συνειδητοποιούμε, αλ-λά η Συρία είναι γεωγραφικό σημείο επαφής της Ευρώπης με την Ασία. Η απέναντι Κύπρος είναι έδαφος ευρωπαϊκό. Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε μάλιστα ότι εδώ γεννήθηκε ο πολιτισμός, εδώ οικοδομήθηκαν οι πρώτες πόλεις (η Ουγκαρίτ της Χαναάν, κοντά στη σημερινή Λατάκια/Λαοδίκεια, μα και το Χαλέπι/Βέροια και η Δαμασκός μαρτυρούνται ως εξίσου αρχαίες πόλεις) από τον Κάιν για τα παιδιά του, μετά την έξοδο από την Εδέμ, που κι αυτή κάπου εδώ γεωγραφικά τοποθετείται, και τον φόνο του αδελφού του Κάιν.
Με αυτή την εισαγωγή ίσως καταλαβαίνουμε καλύτερα τα όσα σήμερα συμβαίνουν στην πολύπαθη χώρα, αλλά και τη μεγάλη σημασία που έχουν για όλο τον πλανήτη. Γιατί, δια της Συρίας διέρχονται σχεδόν όλοι οι δρόμοι από την Άπω Ασία προς την Ευρώπη και η Συρία ήταν, από τα χρόνια των Βυζαντινών και είναι και σήμερα το σημείο επαφής του αραβικού κόσμου με τον ελληνορωμαϊκό-ευρωπαϊκό. Αυτή της η κρίσιμη γεωγραφική και ιστορική θέση κάνει τη χώρα όχι μόνο ταμείον της ανθρώπινης Ιστορίας και του Πολιτισμού αλλά και πεδίο συνεχών συγκρούσεων. Επίσης, η συνάφεια Ευρώπης και Ασίας, εδώ περισσότερο από οπουδήποτε αλλού έντονη και κατά περιόδους δραματική, δίνει στη χώρα το πολύμορφο ανθρώπινο (και φυσικό) τοπίο της, ώστε δεν θα λαθεύαμε αν θεωρούσαμε τη Συρία εικόνα της ανθρωπότητας: Χριστιανοί εξ Ελλήνων, Αράβων, Σύρων, Αρμενίων ακόμα και Φράγκων και Μουσουλμάνοι εξ Μωαβιτών, Αράβων, Σύρων, Παλαιστινίων, Βεδουίνων. Ορθόδοξοι (ελληνορθόδοξοι όπως ονομάζονται), Συροϊακωβίτες, Καθόλικοι, Προτεστά-ντες, Σιίτες, Αλεβίτες, Σουνίτες, Δρούζοι, Ουνίτες και Εβραίοι ακόμα δίνουν ένα πολύχρωμο μωσαϊκό ομολογιών και πίστεων και κάνουν τη Συρία ποικιλόμορφη χώρα. Κι όλοι αυτοί μοιράζονται την ίδια γη, κατοικούν δίπλα δίπλα στις ίδιες πόλεις όχι σήμερα ή χθες αλλά από αιώνες. Συνυπολογίστε τους πρόσφυγες από τη Μικρασία, την Ανατολή, το Νότο ή και τη Δύση ακόμα (στα χρόνια του πολέμου πολλοί Έλληνες βρήκαν καταφύγιο εδώ, όπως και νωρίτερα στη Μικρασιατική Καταστροφή), που ποτέ δεν έλειψαν από αυτή τη γη των συνόρων και θα έχετε μια αληθέστερη εικόνα από αυτή που συνήθως προβάλλεται, κατά την χοντροκοπιά του δόγματος Τραμπ: «Η Συρία δεν είναι φίλη χώρα και δεν μας αφορά»! Αλήθεια; Και η αμερικανική βάση μέσα στο συριακό έδαφος κι η συνεχής δολαριοπαρέμβαση για τη διάλυση αυτής της χώρας, κ. Πρόεδρε;
Δεν θα επεκταθώ, όμως, στα πολιτικά και την ειδησεογραφία. Την ακούτε. Η Συρία απόμεινε «φαιό νταμάρι, όπου ασκούνται βρίζοντας ξένοι φαντάροι», όπως λέει το τραγούδι. Τζιχαντιστές ντυμένοι την προβιά του δημοκράτη και «συμπεριληπτικού» (μέχρι τα Τζιχάντια έφτασε η πολιτική ορθότητα, η «νέα ομιλία», κατά τον Όργουελ!) κάθονται στην καθέδρα της Δαμασκού. Ισραηλινοί βομβαρδίζουν ακατάπαυστα όπου τους κάνει κέφι. Τούρκοι και Ισραηλινοί επίσης εισβάλλουν και αρπάζουν ότι μέσα στην αναμπουμπούλα μπορούν να κλέψουν, Ρώσοι που καμώνονται τους φίλους «κοιτάζο-ντας τη δουλειά τους», τις βάσεις τους δηλαδή, και τριγύρω όλοι οι υποκριτές εμείς που άλλοι πανη-γυρίζουν γιατί επιτέλους ήρθε η Δημοκρατία, άλλοι μετρούν τις γεωπολιτικές πυξίδες καμωνόμενοι τους πλανητάρχες και οι περισσότεροι με την κρυφή ζωώδη χαρά όταν πεθάνει κάποιος άλλος: «Μακριά από μας κι ας κόψουν το λαιμό τους»! Στη μέση οι έρμοι οι Σύροι, που σήμερα πανηγυρί-ζουν μπροστά στις κάμερες (όσοι πανηγυρίζουν. Ας μη μας παραπλανούν οι κάμερες, γιατί το πιο πολύ κρύβουν παρά φανερώνουν) ή, το περισσότερο, κλείνονται στα σπίτια τους περιμένοντας τι άλλο κακό θα τους βρει, με έναν πόλεμο που δεν λέει να τελειώσει.
Ίσως να τα ακούτε όλα αυτά ρητορικά. Συγχωρέστε με. Δεν θα πάω παρακάτω με τις τρέχουσες εξελίξεις, που έτσι κι αλλιώς είναι η κορυφή ενός παγόβουνου που ο κύριος όγκος του κρύβεται άφα-ντος μέσα στα νερά που σκεπάζουν τα κύματα των εξελίξεων. Θα σας μιλήσω για το όραμα που άνθισε κάποτε σ’ αυτή τη γη. Δεν θα πάω τόσο παλιά όσο στις πρώτες χριστιανικές κοινότητες που εδώ μεγάλωσαν, στην Αντιόχεια και τη Δαμασκό, γνώριμές μας από τις «Πράξεις των Αποστόλων», ούτε στις πηγές των μοναστικών κοινοτήτων, ούτε στους Πατέρες μας από τον Χρυσόστομο ως τον Δαμασκηνό, τους θεμελιωτές αυτού που σήμερα ονομάζουμε Δύση. Θα πάω στην πρόσφατη, μετα-οθωμανική Συρία και στα πατριωτικά οράματα των παιδιών της, που τα σκίασαν οι άνεμοι της Ιστορίας και οι έξωθεν παρεμβάσεις.
Αντιγράφω από την Μαριάννα Κορομηλά, που ξέρει πολλά περισσότερα: ένας Αλεβίτης δάσκαλος από την Αντιόχεια, στο όνομα Ζακί αλ-Αρσούζι (1899-1968), που οι Γάλλοι τον φυλάκισαν γιατί κήρυττε δόγματα της Γαλλικής Επανάστασης (!) «ίδρυσε πρώτα μία εθνική αραβική οργάνωση, λίγο αργότερα έδωσε σοσιαλιστικό χαρακτήρα σε μία πιο ριζοσπαστική οργάνωση και σύντομα ίδρυσε μαζί με άλλους δύο μορφωμένους άντρες το περίφημο σοσιαλιστικό αραβικό κόμμα Μπάαθ. Μπάαθ σημαί-νει Ανάσταση» (δημοσίευση στην «Πολιτιστική Εταιρεία Πανόραμα», 10 Δεκεμβρίου 2024). Οι άλ-λοι δύο ήταν ο Σουνίτης Σαλάχ αλ-Ντιν αλ-Μπιτάρ (1912-1980) από τη Δαμασκό και ο Μιχαήλ Α-φλάκ (1910-1989), Ελληνορθόδοξος από την Κοιλάδα των Χριστιανών, τη Συριακή Αρκαδία, ο ο-ποίος και ήταν ο νονός της οργάνωσης, της «Ανάστασης». Η οργάνωση είχε εθνικοαπελευθερωτι-κούς στόχους, την απελευθέρωση της Συρίας από τους Γάλλους. Οραματίστηκαν μια ελεύθερη Συρία, έναν ελεύθερο αραβικό κόσμο, μια σοσιαλιστική οργάνωση του πλούτου και της κοινωνίας, με αναβαθμισμένο το ρόλο των γυναικών, με έμφαση στην παιδεία κ.λπ. Το κίνημα των τριών –κάτι σαν Φιλική Εταιρεία– διαδόθηκε αστραπιαία στο γειτονικό Ιράκ, στην Παλαιστίνη, στην Αίγυπτο, ευρύτερα στον αραβικό κόσμο, έως τις ακτές της βόρειας Αφρικής. Οι (αποικιοκρατικές) ανακατατάξεις, όμως, μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και κυρίως ο αραβο-ισραηλινός πόλεμος του 1948, αλλαξοδρόμησε προτεραιότητες και οράματα. Και όπως γίνεται στους πολέμους (ο πόλεμος αυτός θυμίζω συνεχίζεται ως σήμερα, περισσότερο από επτά δεκαετίες μετά) τα σκήπτρα παίρνουν οι στρατιωτικοί, οι οποίοι γεν νογάνε συνήθως και πολλά από σοσιαλισμούς και δημοκρατίες. Έτσι ανέβηκε στην εξουσία ο Αλεβίτης από τη Χομς/Έμεσα Χαφέζ Αλ Άσαντ (από τη δεκαετία του 1970 κυρίαρχος), παραμερίζοντας, όπως ήταν αναμενόμενο, τις ριζοσπαστικές ιδέες των ιδρυτών του Μπάαθ. Τον διαδέχθηκε ο γιος του Μπασάρ, σε ένα στρατοκρατικό οικογενειοκρατικό καθεστώς, που μόλις πριν λίγες μέρες κατέρρευσε,.
Αυτά περί Ιστορίας. Σήμερα; Σήμερα με πεποίθηση φρονώ ότι το μέλλον της χώρας δεν μπορεί να είναι οι Τζιχαντιστές, αχυράνθρωποι όπως φαίνεται ξένων δυνάμεων (Τουρκίας, ΗΠΑ, Ισραήλ). Στη χώρα δεν υπήρχε μόνον ο Μπασάρ. Υπάρχει και αντιπολίτευση. Πολιτική αντιπολίτευση, όχι ένοπλη, που έχει αποδεκατιστεί μεν μετά από τόσα χρόνια ένοπλης βίας απ’ τη μια και διώξεων από το κα-θεστώς απ’ την άλλη. Πολλοί από αυτούς βρίσκονται εξόριστοι ή αυτοεξόριστοι μακρυά από τη χώ-ρα τους. Αν έχει μια ελπίδα η Συρία να παραμείνει ως χώρα ενωμένη, να γιατρέψει τις πληγές και να χτίσει τα ερείπια που τόσα χρόνια τη ζώνουν, θα βγει από αυτούς τους ανθρώπους – πολλοί από αυ-τούς ζουν και στην Ελλάδα. Ή, εν πάση περιπτώσει, προς αυτή την κατεύθυνση πρέπει να αναζητη-θεί μια κάποια λύση. Φαντάζομαι ότι οι μπααθικές (αναστάσιμες) ιδέες δεν εξέλειπαν εντελώς από τη χώρα. Είναι αλήθεια, βέβαια, ότι μετά από έναν υπερδεκαετή πόλεμο, η Συρία άδειασε, με εκατο-ντάδες χιλιάδες πρόσφυγες να έχουν σπαρεί στα πέρατα της οικουμένης. Ανάμεσά τους, όπως συμ-βαίνει συνήθως, οι πιο δημιουργικοί πολίτες της χώρας. Ώστε ένα αίτημα που επείγει, ίσως ουτοπικό με τις σημερινές συνθήκες, είναι η επιστροφή των προσφύγων. Αν είναι να αναστηθεί η Συρία, πράγμα που όλοι πρέπει να ευχόμαστε, θα είναι από τα παιδιά της και όχι από τους τράνζιτ (σε εδά-φη και «ιδέες») Τζιχαντιστές. Ας το σκεφτούμε καλύτερα. Γιατί μας αφορά: Η καλή κατάσταση της Ανατολής είναι θερμόμετρο υγείας για όλο τον πλανήτη. Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε σήμερα, ο αρπακτικός πυρετός, προοιωνίζεται πολεμικό πυρετό σε όλη την υφήλιο. Αύξηση της θερμοκρασίας δαιμονική σε όλη τη γη. Και η Συρία ήταν και είναι καρδιά της Ανατολής. Βαρόμετρο, θερμόμετρο και κλιματικός σταθμός όλης της υφηλίου.
Δεν μίλησα για τους Χριστιανούς της Συρίας, που είναι οι αρχαιότεροι Χριστιανοί όλων μας. Τους έχουμε ξεχάσει. Φοβάμαι, εμείς οι Έλληνες ακόμα περισσότερο. Το αίτημα δεν μπορεί να είναι α-πλά η προστασία τους, σαν να είναι κάποιο εξωτικό προστατευόμενο είδος. Το αίτημα πρέπει να εί-ναι η ισότιμη συμμετοχή τους στην οικοδόμηση μιας νέας Συρίας. Της πατρίδας τους. Αναστημένης. Ο Θεός να δώσει!
Υστερόγραφο: Οι επαναστατημένοι Έλληνες του 1821, πολλαπλά σοφότεροι, γενναιότεροι και αθωότεροι από εμάς, θεωρώντας πως έχουν κοινή τη μοίρα με τη Συρία, το 1826 έκαμαν εκστρατεία (πειρατική την ονομάζουμε σήμερα) στη χώρα αυτή, για να την ξεσηκώσουν κατά του οθωμανικού ζυγού. Από αυτό το γεγονός η Βηρυτός και η Δαμασκός δοκίμασαν το σπαθί του Σουλτάνου, όπως ακριβώς και πόλεις σαν τη Θεσσαλονίκη, τη Λευκωσία, το Αϊβαλί ή τη Σμύρνη. Η μοίρα μας κοινή.
*Λέγεται ότι αυτό είπε ο Ηράκλειος όταν άφηνε πίσω του τη Συρία –αποκομμένη πλέον οριστικά από τη ρωμαϊκή Οικουμένη–, μετά την ήττα του βυζαντινού στρατού από τους Άραβες, στην εξαή-μερη μάχη του Γιαρμούκ τον Αύγουστο του 636.
“Χριστιανική” 12 Δεκεμβρίου 2024
ΦΩΤΟ: Στα ερείπια της Χομς
