Με πλειοψηφία άνω του 78% στο δημοψήφισμα της Κυριακής 25 Οκτωβρίου, οι Χιλιανοί πολίτες αποφάσισαν ότι η χώρα πρέπει να αποκτήσει νέο σύνταγμα, σε αντικατάσταση του συντάγματος του 1980, το οποίο είχε επιβάλει η δικτατορία του Πινοσέτ. Στο 2ο ερώτημα του δημοψηφίσματος, απάντησαν με ακόμα μεγαλύτερη πλειοψηφία 79%, το νέο σύνταγμα να συντάξει συντακτική συνέλευση, η οποία θα εκλεγεί το 2021. Μέχρι το 2022, πρέπει το νέο σύνταγμα που να τεθεί σε δημοψήφισμα προς έγκριση.
“ Ετοιμάζομαι να πανηγυρίσω στους δρόμους το βράδυ. Πολλοί θα ψηφίσουν για την αλλαγή…Όλα πρέπει να αλλάξουν. Η κοινωνική ασφάλιση, ο πολιτισμός, η συμμετοχή των πολιτών, η υγεία…Υπάρχει άλλος τρόπος να ζήσουμε μια ζωή πιο κοινωνική”, δήλωνε η 71χρονη συνταξιούχος Μαρία Λουζ Ναβαρέτ από το Σαντιάγο της Χιλής, που ταλαιπωρείται για να λάβει τη σύνταξή της από το ιδιωτικοποιημένο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, ενόψει της ψηφοφορίας.
Το δημοψήφισμα έγινε σε συνέχεια μαζικών διαδηλώσεων ένα χρόνο πριν, με αυτό το αίτημα, στις οποίες οι νεκροί ήταν πάνω από 30. Απαγορεύθηκε η συμμετοχή όσων έχουν βρεθεί θετικοί στον covid-19.
Ο Πινοσέτ είχε προλάβει να νομιμοποιηθεί πολιτικά, επιβάλλοντας το ισχύον σύνταγμα του 1980, στο οποίο υπήρχε πρόνοια να αναλάβει το αξίωμα του Προέδρου της Δημοκρατίας για οκτώ χρόνια.
Το 1988 επιχείρησε να ανανεώσει την προεδρική θητεία του με τον ίδιο τρόπο, για άλλα τόσα χρόνια. Για να πετύχει την οριστική του νομιμοποίηση και αναγνώριση, το καθεστώς παραχώρησε στην αντιπολίτευση 15 λεπτά τηλεοπτικού χρόνου την ημέρα στην κρατική τηλεόραση, διατηρώντας τον πλήρη έλεγχο του κρατικού μηχανισμού κατά τα λοιπά. Η “παραχώρηση” αυτή ήταν αρκετή για να ηττηθεί στο δημοψήφισμα και να παραδώσει την εξουσία.
Παρά το γεγονός ότι ο Πινοσέτ απομακρύνθηκε από την προεδρική εξουσία το 1988, η χούντα είχε προλάβει να κατοχυρώσει τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού και μέρους του πολιτικού συστήματος, βασιζόμενη στην εκλογική πελατεία που ευνοήθηκε από την πολιτική της, τόσο τα χρόνια της απροκάλυπτης δικτατορίας (1973-1980), όσο και στα πρώτα οκτώ χρόνια ισχύος του δικτατορικού συντάγματος (1980-1988), σε συνέχεια διαβλητού δημοψηφίσματος. Είχε, όμως, φροντίσει να διατηρήσει και μετά την απώλεια της προεδρίας το αξίωμα του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων και τη θέση του ισόβιου γερουσιαστή με ισόβια ασυλία για τα εγκλήματά του. Μέχρι οι εκλεγμένες κυβερνήσεις να μπορέσουν να ξεπεράσουν τις “ασφαλιστικές δικλείδες” του, ο Πινοσέτ πρόλαβε, αποβιώνοντας, να αποφύγει τις συνέπειες της κρίσης της επίγειας δικαιοσύνης.
Το σύνταγμα του Πινοσέτ συντάχθηκε για να κατοχυρώσει το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο λειτουργίας της οικονομίας που δημιούργησαν τα λεγόμενα “παιδιά της Σχολής του Σικάγου” στη Χιλή, υπό την προστασία της αιμοσταγούς δικτατορίας, με την ιδιωτικοποίηση των πάντων, ακόμα και των υδάτινων πόρων και των ασφαλιστικών οργανισμών. Και κατ’ επέκταση τα προνόμια της οικονομικής ολιγαρχίας και της μερίδας των μεσαίων στρωμάτων που πλούτισε.
Χρειάστηκε να περάσουν 40 χρόνια, για να δοθεί στον Χιλιανό λαό η ευκαιρία να ξηλώσει το τελευταίο κατάλοιπο της δικτατορίας.
Έτσι, το σύνταγμα τροποποιήθηκε, αλλά δεν καταργήθηκε, όπως έγινε αυτοδικαίως με το ελληνικό χουντικό “σύνταγμα” του 1973, το οποίο περιείχε πανομοιότυπες διατάξεις, με πιο κραυγαλέα τον διορισμό του δικτάτορα Παπαδόπουλου ως πανίσχυρου “Προέδρου της Δημοκρατίας” για μία οκταετία, ακριβώς όπως έγινε με τον Πινοσέτ.
Το πολίτευμα του δικτατορικού “συντάγματος” ήταν “Προεδρική Κοινοβουλευτική Δημοκρατία”, με υπερεξουσίες στον “Πρόεδρο” που είχε επιβάλει εκ των προτέρων η δικτατορία, αλλά και άκρως αυταρχικές διατάξεις, όπως το κλείσιμο των εντύπων που θα καταδικάζονταν δύο φορές για παραβίαση του νόμου περί τύπου και την απαγόρευση της απεργίας των δημοσίων υπαλλήλων, με χαρακτηριστική τη διάταξη ότι η συμμετοχή σε τέτοια απεργία ισοδυναμούσε με…δήλωση παραίτησης. Κατοχυρωνόταν και η “συνταγματική προστασία” φορολογικών και άλλων προνομίων της οικονομικής ολιγαρχίας.
Το γεγονός ότι ο Χιλιανός λαός χρειάστηκε 40 χρόνια για να απαλλαγεί από το τελευταίο υπόλειμμα της δικτατορίας, αναδεικνύει τη σημασία του αγώνα που έγινε για να αποτραπεί η πολιτική νομιμοποίηση της Χούντας το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1973, με αποκορύφωμα την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Η προτεραιότητα αυτή τονίζεται ιδιαίτερα στην αρθρογραφία του αείμνηστου Νίκου Ψαρουδάκη και αξίζει να αναδειχθεί σήμερα, με δεδομένη την χιλιανή εμπειρία του καθεστώτος Πινοσέτ.
ΦΩΤΟ: Το φύλλο της “Χριστιανικής” με την πρωτοσέλιδη είδηση του πραξικοπήματος Πινοσέτ. Στο κορυφαίο άρθρο του Νίκου Ψαρουδάκη στην ίδια σελίδα αναπτύσσονται οι κίνδυνοι από την πολιτική νομιμοποίηση της δικτατορίας αν αυτή δεν εγκατέλειπε άμεσα και χωρίς όρους την εξουσία που είχε υφαρπάσσει. “Παγίδες” στις οποίες έπεσε η Χιλή.
