ΜΕΓΑΛΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΥ ΤΗ ΔΙΕΤΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

ΜΕΓΑΛΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΗΣ ΣΥΧΝΟΤΗΤΑΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΜΟΥ ΤΗ ΔΙΕΤΙΑ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Σto φύλλο της «Χριστιανικής» της 12.5.22, με βάση τα ευρήματα της έρευνας του Οργανισμού ΄Έρευνας και Ανάλυσης διαΝΕΟσις που διεξήχθη στις αρχές του έτους, αναλύσαμε τις επιπτώσεις των δύο ετών της πανδημίας στην πίστη και συγκεκριμένα τις απαντήσεις των ερωτηθέντων στο ερώτημα:

«Εσείς προσωπικά θα λέγατε πως πιστεύετε στο Θεό;»

Στο άρθρο αυτό θα αναλύσουμε κατά το ίδιο τρόπο με το άρθρο της 12.5.22 τις απαντήσεις των ερωτηθέντων στην ίδια έρευνα στο ερώτημα:

«Πόσο συχνά πηγαίνετε στην εκκλησία (εκτός από γάμους, βαφτίσια, κηδείες»;

κατά φύλο, ομάδες ηλικιών, επίπεδο εκπαίδευσης, ύψος μηνιαίου εισοδήματος και κόμματος που ψήφισαν. Οι απαντήσεις στο ερώτημα ήταν: κάθε εβδομάδα, 1-2 φορές το μήνα, 1-2 φορές το χρόνο, λιγότερο συχνά και ποτέ.

Προκειμένου να υπάρχει για τον αναγνώστη μια συνοπτική, εύληπτη και συγκρίσιμη «εικόνα» για τις διαφορές εκκλησιασμού ανάμεσα στα έτη και στις διάφορες κατηγορίες των ερωτηθέντων σταθμίσαμε τα ποσοστά όσων απάντησαν:

  • Κάθε εβδομάδα επί 52,

  • 1 ή 2 φορές το μήνα επί 18,

  • 1 ή 2 φορές το χρόνο επί 1,5,

  • Λιγότερο συχνά επί 1, και

  • Ποτέ επί 0.

Ο αριθμός που προκύπτει από τη στάθμιση αυτή είναι ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού, δηλαδή πόσες φορές κατά μέσο όρο το χρόνο εκκλησιάζονταν οι ερωτηθέντες. Ο μέσος όρος δίνεται στην τελευταία γραμμή των Πινάκων.

Σε ό, τι αφορά την έρευνα του 2020 σε σχέση με εκείνη του 2018, όπως και στο προηγούμενο άρθρο, αποφύγαμε την παράθεση των αναλυτικών στοιχείων του 2018 διότι οι Πίνακες θα ήταν δυσανάγνωστοι. Θα αναφερθούμε σ’ αυτήν στα συμπεράσματα στο τέλος του άρθρου.

Ι. ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ

Στην 1η στήλη του Πίνακα 1 δίνονται οι πέντε απαντήσεις και ο μέσος όρος. Στις τρεις στήλες μετά την 1η δίνονται τα ποσοστά του συνόλου των ερωτηθέντων που έδωσαν την αντίστοιχη απάντηση το 2020, το 2022 και η ποσοστιαία μεταβολή (μείωση ή αύξηση) τους το 2022 σε σχέση με το 2020. Στις τρεις επόμενες στήλες δίνονται τα αντίστοιχα στοιχεία των ανδρών και στις τρεις τελευταίες των γυναικών.

Από την 3η, 6η και 9η στήλη του Πίνακα (%ΜΕΤ) φαίνεται τα ποσοστό όσων απάντησαν το 2022 σχέση με εκείνους το 2020 ότι εκκλησιάζονται:

– Κάθε εβδομάδα και 1-2 φορές το μήνα μειώθηκε ενώ αντίθετα αυξήθηκε σε όσους απάντησαν 1-2 φορές το χρόνο, λιγότερο και ποτέ. Η μείωση του ποσοστού των γυναικών που εκκλησιάζονταν κάθε εβδομάδα ήταν μεγαλύτερη από την εκείνη των ανδρών, ενώ το αντίθετο συνέβη σε όσους εκκλησιάζονταν 1-2 φορές το μήνα.

– 1-2 φορές το χρόνο και λιγότερο συχνά αυξήθηκε τους άνδρες, στις γυναίκες και στο σύνολο των ερωτηθέντων. Η αύξηση στις γυναίκες που εκκλησιάζονταν 1-2 φορές το χρόνο ήταν μεγαλύτερη εκείνης των ανδρών, ενώ το αντίθετο συνέβη σε όσους και όσες εκκλησιάζονταν λιγότερο συχνά.

– Ποτέ αυξήθηκε στους άνδρες, στις γυναίκες και στο σύνολο των ερωτηθέντων. Η αύξηση στις γυναίκες ήταν πολλαπλάσια εκείνης των ανδρών, με αποτέλεσμα το ποσοστό τους το 2022 να είναι σχεδόν ίσο με εκείνο των ανδρών.

– Ο μέσος όρος της συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε κατά σχεδόν 30% στο σύνολο των ερωτηθέντων. Η μείωσή της στις γυναίκες ήταν μεγαλύτερη από εκείνη των ανδρών, αλλά

– Ο μέσος όρος εκκλησιασμού τόσο το 2020 όσο και το 2022 ήταν μεγαλύτερος από εκείνο των ανδρών.

II. ΚΑΤΑ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΏΝ

Στο πρώτο και δεύτερο μέρος του Πίνακα 2 δίνονται τα αποτελέσματα των ερευνών του 2020 και 2022 κατά ομάδες ηλικιών.

Προκειμένου να μην αυξηθεί ή έκταση του ΄άρθρου αυτού τόσο για τον Πίνακα 2 όσο και τους επόμενες, ο σχολιασμός μας θα περιοριστεί μόνο σε όσους δήλωσαν ότι εκκλησιάζονταν «Κάθε εβδομάδα» και «ποτέ» και στο μέσο όρο συχνότητας εκκλησιασμού.

Από τον Πίνακα 2 φαίνεται τα ποσοστό όσων απάντησαν το 2022 σχέση με εκείνους το 2020 ότι εκκλησιάζονται:

  • Κάθε εβδομάδα αυξήθηκε στις ηλικίες 17-24 και 25-39 ετών και μειώθηκε σε όλες τις άλλες. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους ηλικίας 55-64 ετών.

  • Ποτέ αυξήθηκε σε όλες τις ομάδες ηλικιών. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε στην ομάδα ηλικιών 17-24 ετών.

  • Ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε σε όλες τις ηλικίες. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στην ομάδα ηλικιών 55-64 ετών και ακολουθεί η ομάδα ηλικιών 17-24 ετών.

  • Το μεγαλύτερο μέσο όρο συχνότητας εκκλησιασμού το 2020 είχαν οι ηλικίας 55-64 ετών ενώ το 2022 οι ηλικίας 65 ετών και άνω. Το μικρότερο το 2020 είχαν οι ηλικίας 25-39 ετών, ενώ το 2022 οι ηλικίας 17-24 ετών.

IΙΙ. ΚΑΤΑ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

Στο πρώτο και δεύτερο μέρος του Πίνακα 3 δίνουμε τα αποτελέσματα των ερευνών κατά επίπεδο εκπαίδευση.

Από τον Πίνακα 3 φαίνεται τα ποσοστό όσων απάντησαν το 2022 σχέση με εκείνους το 2020 ότι εκκλησιάζονται:

  • Κάθε εβδομάδα αυξήθηκε σε όσους είχαν μεταπτυχιακό/διδακτορικό και μειώθηκε σε όλους τους άλλους. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε σε όσους είχαν με πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

  • Ποτέ μειώθηκε σημαντικά σε όσους είχαν πρωτοβάθμια εκπαίδευση και πολύ λίγο σε εκείνους με μεταπτυχιακό/διδακτορικό και αυξήθηκε σε εκείνους με δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε σε όσους είχαν δευτεροβάθμια εκπαίδευση.

  • Ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευση Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους ερωτηθέντες με πρωτοβάθμια εκπαίδευση και η μικρότερη σε εκείνους με μεταπτυχιακό/διδακτορικό.

  • Το μεγαλύτερο μέσο όρο συχνότητας εκκλησιασμού τόσο το 2020 όσο και το 2022 είχαν όσοι είχαν πρωτοβάθμια εκπαίδευση και το μικρότερο εκείνοι με μεταπτυχιακό/διδακτορικό. Ο μέσος όρος είναι χαμηλότερος όσο υψηλότερο είναι το επίπεδο εκπαίδευσης και τα δύο έτη.

V. ΚΑΤΑ ΚΛΙΜΆΚΙΑ ΕΙΣΟΔΉΜΑΤΟΣ

Στον Πίνακα 4 δίνουμε τα αποτελέσματα των ερευνών κατά κλιμάκια εισοδήματος.

Από τον Πίνακα 24 φαίνεται τα ποσοστό όσων απάντησαν το 2022 σχέση με εκείνους το 2020 ότι εκκλησιάζονται:

  • Κάθε εβδομάδα μειώθηκε σε όλα τα κλιμάκια εισοδήματος. Η μεγαλύτερη (πολύ μεγάλη) μείωση σημειώθηκε σε όσους είχαν εισόδημα άνω των 3.000 ευρώ και η μικρότερη σε όσους είχαν εισόδημα 1.001-1.500 ευρώ.

  • Ποτέ μειώθηκε σε όσους είχαν εισόδημα μέχρι 500 ευρώ και αυξήθηκε σε όλους τους όλους. Η μεγαλύτερη αύξηση (υπερδιπλασιασμός) σημειώθηκε σε όσους είχαν εισόδημα 501-1.000 ευρώ και η μικρότερη σε εκείνους με εισόδημα 1.001-1.500 ευρώ..

  • Ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε σε όλους. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε σε όσους είχαν εισόδημα 1.501-2.000 ευρώ και η μικρότερη σε εκείνους με εισόδημα 1.000-1.500 ευρώ.

  • Το μεγαλύτερο μέσο όρο συχνότητας εκκλησιασμού το 2000 είχαν όσοι είχαν εισόδημα 501-1.000 ευρώ και το 2022 εκείνοι με εισόδημα με εισόδημα έως 500 ευρώ, και το μικρότερο εκείνοι με εισόδημα άνω των 3.000 ευρώ.

VI. ΚΑΤΑ ΚΟΜΜΑ ΠΟΥ ΨΗΦΙΣΑΝ

Στον Πίνακα 5 δίνουμε τα αποτελέσματα της ερευνών κατά κόμμα που ψήφισαν. Όπως και στο προηγούμενο άρθρο δίνονται τα αποτελέσματα μόνο για τα τέσσερα κόμματα που υπήρχαν στη Βουλή και τα δύο έτη.

ίωση

Από τον Πίνακα 3 φαίνεται τα ποσοστό όσων απάντησαν το 2022 σχέση με εκείνους το 2020 ότι εκκλησιάζονται:

  • Κάθε εβδομάδα αυξήθηκε λίγο στους ψηφοφόρους του ΚΙΝΑΛ και μειώθηκε σε εκείνους των άλλων κομμάτων. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ και η μικρότερη σε εκείνους του Κ.Κ.Ε.

  • Ποτέ αυξήθηκε στους ψηφοφόρους όλων των κομμάτων. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώθηκε τους ψηφοφόρους του ΚΙΝΑΛ και η μικρότερη σε εκείνους του Κ.Κ.Ε..

  • Ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε στους ψηφοφόρους όλων των κομμάτων. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους ψηφοφόρους τυ ΣΥΡΙΖΑ και η μικρότερη σε εκείνους του Κ.Κ.Ε.

  • Το μεγαλύτερο μέσο όρο συχνότητας εκκλησιασμού τόσο το 2020 όσο και το 2022 είχαν οι ψηφοφόροι της Ν.Δ. και το μικρότερο εκείνοι του Κ.Κ.Ε.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Σε ότι αφορά την έρευνα του 2020 σε σχέση με εκείνη του 2018 θα πρέπει να σημειωθεί εδώ ο μέσος όρος του εκκλησιασμού του συνόλου, των ανδρών και των γυναικών παρέμεινε σταθερός σημειώνοντας μάλιστα, ελαφρά αύξηση το 2020 σε σχέση με το 2018. Είναι κατά συνέπεια σαφές, όπως προκύπτει από την ανάλυση που έγινε στο άρθρο αυτό ότι σημειώθηκε μεγάλη μείωση της συχνότητας εκκλησιασμού το 2022 σε σχέση με το 2020, η οποία οφείλεται από τη μια μεριά στα περιοριστικά μέτρα που επιβλήθηκαν για την τιθάσευση του κοροωνοϊού και από την άλλη στο φόβο των εκκλησιαζομένων να μολυνθούν από το (των ηλικιωμένων και ιδιαίτερα των γυναικών που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εκκλησιαζομένων καθώς και των ευάλωτων συνανθρώπων μας). Υπάρχουν όμως, όπως είδαμε πολύ μεγάλες διαφορές στις διαφορές κατηγορίες των ερωτηθέντων. Θα περιοριστούμε σε εκείνες του μέσου όρου συχνότητα εκκλησιασμού.

Πιο συγκεκριμένα ο μέσος όρος συχνότητας εκκλησιασμού μειώθηκε περισσότερο:

  • Στις γυναίκες απ’ ό, τι στους άνδρες, με αποτέλεσμα να μειωθεί η μεταξύ τους διαφορά: το 2020 οι γυναίκες εκκλησιάζονταν 3,2 φορές περισσότερο απ’ ό, τι οι άνδρες ενώ το 2022 η διαφορά αυτή περιορίστηκε στις 1,8 φορές.

  • Στις ομάδες ηλικιών 55-64 ετών και 17-24 ετών. Η μείωση της συχνότητας εκκλησιασμού κυμάνθηκε από 24,3% στην ομάδα ηλικιών 40-54 ετών μέχρι 41,3% σε εκείνη των 55-64 ετών.

  • Σε όσους είχαν πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Η μείωση συχνότητας εκκλησιασμού κυμάνθηκε από 11,4% σε όσους είχαν μεταπτυχιακό/διδακτορικό μέχρι 35,3% σε εκείνους που είχαν πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

  • Σε όσους είχαν εισόδημα 1.501-2000 ευρώ. Η μείωση κυμάνθηκε από 42,4% σε όσους είχαν εισόδημα 1.501-2.000 μέχρι 20,1% σε εκείνου με εισόδημα 1001-1.500 ευρώ.

  • Στους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ. Η μείωση κυμάνθηκε από 40,9% στους ψηφοφόρους τους ΣΥΡΙΖΑ μέχρι 15,5% στους ψηφοφόρους του Κ.Κ.Ε.

Τη μεγαλύτερη συχνότητα εκκλησιασμού τόσο το 2020 όσο και το 2022 είχαν οι γυναίκες, όσοι είχαν πρωτοβάθμια εκπαίδευση, όσοι είχαν εισόδημα μέχρι 500 ευρώ και οι ψηφοφόροι της Ν.Δ. Το 2020 τη μεγαλύτερη συχνότητα εκκλησιασμού είχαν οι ηλικίας 55-64 ετών και 2022 οι ηλικίας 65 ετών και άνω.

Τη μικρότερη συχνότητα εκκλησιασμού τόσο το 2020 όσο και το 2022 είχαν οι άνδρες, οι ηλικίας 17-24 ετών, όσοι είχαν μεταπτυχιακό/διδακτορικό, όσοι είχαν εισόδημα άνω των 3.000 ευρώ και οι ψηφοφόροι του Κ.Κ.Ε. Το 2020 οι ηλικίας 25-39 ετών και το 2022 οι ηλικίας 17-24 ετών.

Τα ευρήματα των δύο αυτών ερευνών της διαΝΕΟσις για τη μείωση της πίστης και της συχνότητας εκκλησιασμού είναι χρήσιμα και πρέπει να μελετηθούν από την Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος και από τη Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης. Θα ήταν, μάλιστα, πολύ ενδιαφέρον αν η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος παράγγελνε σε μια καταξιωμένη εταιρεία δημοσκοπήσεων μια πανελλαδική έρευνα ανάλογη με αυτές που αναλύσαμε, στην οποία θα έθετε ερωτήματα που θα διερευνούσαν βαθύτερα τόσο την πίστη στο Θεό όσο και τον εκκλησιασμό, προκειμένου να ληφθούν εκείνες οι αποφάσεις που θα βοηθήσουν να αυξηθεί το ποσοστό εκείνων που είναι πιο κοντά στην Εκκλησία.

_______

*Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος

της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.

Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΟΣΩΝ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΟ

Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ ΕΠΙΤΑΧΥΝΕ ΤΗ ΜΕΙΩΣΗ ΤΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ ΟΣΩΝ ΠΙΣΤΕΥΟΥΝ ΣΤΟ ΘΕΟ

ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΗ Γ. ΔΡΕΤΤΑΚΗ*

Σε ένα άρθρο μας στη «Χριστιανική» της 12.7.2018  αναλύσαμε τα βασικά ευρήματα μιας έρευνας για τη θρησκευτικότητα των Ελλήνων που δόθηκε  στη δημοσιότητα από την διαΝΕΟσις.

Η διαΝΕΟσις είναι ένας Οργανισμός Έρευνας και Ανάλυσης ο οποίος, ανάμεσα στα άλλα, αναθέτει σε Πανεπιστήμια ή σε αναγνωρισμένες εταιρείες δημοσκοπήσεων τη διεξαγωγή ερευνών για πολύ ζωτικά προβλήματα της χώρας.  Η έρευνα εκείνη με τίτλο «Τι πιστεύουν οι Έλληνες» βασιζόταν σε μια δημοσκόπηση που η διαΝΕΟσις ανέθεσε στην εταιρεία δημοσκοπήσεων MRB για τις αντιλήψεις των ερωτηθέντων για μια σειρά από θέματα: από τις αντιλήψεις τους για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τη θέση της Ελλάδας σε αυτήν, μέχρι τις απόψεις τους για την οικονομία, τη μετανάστευση, τα ατομικά δικαιώματα, την εκπαίδευση, τη θρησκεία, τη σεξουαλική παρενόχληση.

Στο άρθρο της 12.7.2018 περιοριστήκαμε στο τμήμα εκείνο της έρευνας που αφορά τη θρησκευτικότητα των κατοίκων της χώρας. Ειδικότερα στο Μέρος Α΄ του άρθρου εξετάστηκαν τα ευρήματα της έρευνας για την πίστη στο Θεό και στο Μέρος Β΄ τη συχνότητα εκκλησιασμού των ερωτηθέντων.

Την ίδια έρευνα δημοσιεύεται κάθε χρόνο και πρόσφατα δόθηκε στη δημοσιότητα εκείνη που στηρίχτηκε σε δημοσκόπηση που διεξήγαγε η εταιρεία δημοσκοπήσεων MARC στις αρχές του έτους.  Η ίδια εταιρεία διεξήγαγε τη δημοσκόπηση του 2020.

Στο άρθρο αυτό  θα εξετάσουμε τις επιπτώσεις των δύο ετών της πανδημίας στην πίστη.  Για το λόγο αυτό  θα συγκρίνουμε τα ευρήματα της φετινής έρευνας με εκείνα του 2020. Σε ό, τι αφορά την έρευνα του 2020 σε σχέση με εκείνη του 2018 αποφύγαμε την παράθεση των αναλυτικών στοιχείων διότι οι Πίνακες θα ήταν δυσανάγνωστοι. Θα αναφέρουμε, όμως, κάποιες συγκρίσεις με εκείνη τους 2022 σε σχέση με το 2020. Η εξέταση θα γίνει: κατά φύλο, ομάδες ηλικιών, επίπεδο εκπαίδευσης, κλιμάκια εισοδήματος και κόμμα που ψήφισαν οι ερωτηθέντες. Στο επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε τη συχνότητα εκκλησιασμού.

Τόσο η έρευνα των ετών 2018 και 2020 όσο και εκείνη του 2022 στηρίζεται σε ένα δείγμα 1.250 ατόμων κατανεμημένων στα 10 γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας ανάλογα με τον πληθυσμό τους. Στους Πίνακες  δίνονται τα ποσοστά μόνο εκείνων που απάντησαν θετικά στα ερώτημα:

                                 «Εσείς προσωπικά θα λέγατε πως πιστεύετε στο Θεό;»

Στην 1η στήλη των 5 Πινάκων του άρθρου δίνεται το ποσοστό των ερωτηθέντων που δήλωσαν ότι πιστεύουν στο Θεό το 2020, στη 2η το 2022 και στην 3η η ποσοστιαία μεταβολή του το 2022 σε σχέση με το 2020.

 

Ι. ΚΑΤΑ ΦΥΛΟ

 

Στον Πίνακα 1 δίνονται τα αποτελέσματα των ερευνών κατά φύλο.

 

Από τον Πίνακα 1 φαίνεται το ποσοστό πίστης στο Θεό:

  • Το 2022 σε σχέση με το 2020 στο σύνολο του δείγματος μειώθηκε κατά 5%, ενώ η μείωσή του το 2020 σε σχέση με το 2018 ήταν 2,2%, γεγονός που δείχνει ότι η πανδημία επιτάχυνε τη μείωσή του.
  • Μειώθηκε στους άνδρες και στις γυναίκες κατά το ίδιο ποσοστό. Το 2020, όμως, σε σχέση με το 2018 η μείωση στους άνδρες ήταν τετραπλάσια εκείνης των γυναικών.
  • Το 2020 στις γυναίκες το ποσοστό αυτών που πιστεύουν ήταν 9,2 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερο από εκείνο στους άνδρες, το 2022 κατά 8,7, ενώ το 2018 κατά 6,9.

 

 

ΙΙ. ΚΑΤΑ ΟΜΑΔΕΣ ΗΛΙΚΙΩΝ

 

Στον Πίνακα 2 δίνονται τα αποτελέσματα των ερευνών κατά ομάδες ηλικιών.

 

 

Από τον Πίνακα 2 φαίνεται ότι το ποσοστό όσων πιστεύουν στο Θεό:

  • Το 2022 σε σχέση με το 2020 μειώθηκε σε όλες τις ομάδες ηλικιών. Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στους ηλικίας 17-24 ετών και η μικρότερη στους ηλικίας 55-64 ετών. Η μείωση στους ηλικίας 17-24 ετών ήταν υπερδιπλάσια του μέσου όρου. Το 2010 σε σχέση με το 2019 μείωση σημειώθηκε σε όλες τις ομάδες ηλικιών με την εξαίρεση εκείνων ηλικίας 65 ετών και άνω στους οποίους σημειώθηκε ελαφρά αύξηση.
  • Τόσο το 2020 όσο και το 2022 το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν στους 65 ετών και άνω και το μικρότερο στους ηλικίας 17-24 ετών. Το ίδιο ισχύει και για  το 2018.

 

ΙΙΙ.  KATA EΠΊΠΕΔΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

 

Στον Πίνακα 3 δίνονται τα αποτελέσματα των ερευνών κατά επίπεδο εκπαίδευσης.

 

 

Από τον Πίνακα 4 φαίνεται ότι το ποσοστό πίστης στο Θεό:

  • Το 2022 σε σχέση με το 2020 μειώθηκε στις τρεις πρώτες βαθμίδες, ενώ αυξήθηκε σε εκείνους με μεταπτυχιακό τίτλο ή διδακτορικό. Το 2020 σε σχέση με το 2018 σημειώθηκε ελαφρά αύξηση στους πτυχιούχους τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και μείωση σε εκείνους των άλλων βαθμίδων.
  • Μειώνεται καθώς αυξάνεται το επίπεδο εκπαίδευσης. Τόσο το 2020 όσο και το 2022 ο υψηλότερο είχαν οι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και το χαμηλότερο οι έχοντες μεταπτυχιακό τίτλο ή διδακτορικό. Το ίδιο ισχύει και το 2018.

 

ΙV.  KATA ΥΨΟΣ ΜΗΝΙΑΙΟΥ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ

 

Στον Πίνακα 4 δίνονται τα αποτελέσματα των ερευνών κατά κλιμάκιο εισοδήματος

 

 

Από τον Πίνακα 4 φαίνεται ότι το ποσοστό πίστης στο Θεό:

  • Το 2022 σε σχέση με το 2020 μειώθηκε σε όλα τα κλιμάκια εισοδήματος με εξαίρεση το τελευταίο και υψηλότερο στο οποίο αυξήθηκε Η μεγαλύτερη μείωση σημειώθηκε στο κλιμάκιο 501-1.000 ευρώ και η μικρότερη στο κλιμάκια 2.001-3.000 ευρώ. Το 2020 σε σχέση με το 2018 μείωση σημειώθηκε στα κλιμάκια κάτω των 500 ευρώ, 2.001-3.000 και άνω των 3.000 ευρώ και αύξηση στα υπόλοιπα
  • Το υψηλότερο ποσοστό αυτών που πιστεύουν τόσο το 2020 όσο και 2022 είχαν οι του κλιμακίου 501-1.000 ευρώ και το χαμηλότερο εκείνοι του κλιμακίου άνω των 3.000. Το 2018 όμως το υψηλότερο ποσοστό είχαν οι του κλιμακίου άνω των 3.000 ευρώ και το χαμηλότερο εκείνοι του κλιμακίου 1.501-2.000 ευρώ.

 

  1. V. KATA ΚΌΜΜΑ ΠΟΥ ΨΗΦΙΣΑΝ

 

Στον Πίνακα 5  δίνονται τα αποτελέσματα της ερευνών κατά κόμμα που ψήφισαν.

 

 

Από τον Πίνακα 5 φαίνεται ότι η πίστη στο Θεό:

  • Το 2022 σε σχέση με το 2020 μειώθηκε στους ψηφοφόρους της Ν.Δ., του ΣΥΡΙΖΑ, του ΚΙΝΑΛ και της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ και αυξήθηκε σε εκείνους του Κ.Κ.Ε. (ελαφρά) και του ΜεΡΑ25.  Σύγκριση του 2020 με το 2018 δεν μπορεί να γίνει διότι μόνο τα τέσσερα πρώτα κόμματα του Πίνακα ήταν στη Βουλή που αναδείχτηκε από τις εκλογές του 2015.
  • Το υψηλότερο ποσοστό το 2020 είχαν οι ψηφοφόροι της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΥΣΗΣ και το 2022 εκείνοι της Ν.Δ., ενώ το χαμηλότερο και τα δύο έτη είχαν οι ψηφοφόροι του Κ.Κ.Ε. Και τα δύο όμως έτη άνω του 50% αυτών ψήφισαν το κόμμα αυτό  πιστεύουν στο Θεό.

 

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

 

Από την ανάλυση που έγινε στο άρθρο αυτό για την πίστη στο Θεό με βάση της έρευνες της διαΝΕΟσις προκύπτει ότι η τάση (μικρής) μείωσης της πίστης στο Θεό που σημειώθηκε πριν από την πανδημία επιταχύνθηκε στη διάρκεια της διετίας που ο κορωνοϊός προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους και εκατοντάδες εκατομμύρια κρούσματα στον κόσμο και σχεδόν 30.000 θανάτους και πάνω από 3.000.000 κρούσματα  στη χώρα μας. Υπάρχουν, όμως πολύ μεγάλες διαφορές στη μείωση αυτή κατά φύλο, ηλικία, εκπαίδευση, εισόδημα και κόμμα προτίμησης των ερωτηθέντων. Παρ’ όλα αυτά το ποσοστό αυτών που πιστεύουν στο σύνολο του δείγματος εξακολουθεί να είναι σχεδόν 80% στη χώρα μας.

Δεν γνωρίζουμε αν στη μείωση κατά 2,2% που σημειώθηκε το 2020 σε σχέση με το 2018 (προ πανδημίας) είχε προηγηθεί και άλλη μείωση τα προηγούμενα χρόνια διότι στην σχετική έρευνα του 2016 δεν υπήρχε το ίδιο ερώτημα. Ανεξάρτητα, όμως, από αυτό, το γεγονός ότι σε διάστημα 4 ετών σημειώθηκε σωρευτική μείωση της πίστης στο Θεό στο σύνολο του δείγματος των δημοσκοπήσεων κατά 7,1% δημιουργεί την ανάγκη νέων δημοσκοπήσεων για τα αίτια της μείωσης αυτής, ιδιαίτερα στους νέους, στους οποίους η μείωση σωρευτικά την τετραετία είναι 20%, δηλαδή σχεδόν τριπλάσια του μέσου όρου τα έτη αυτά.

_______

       *Ο Μανόλης Γ. Δρεττάκης είναι πρώην: Αντιπρόεδρος

      της Βουλής, Υπουργός και Καθηγητής της ΑΣΟΕΕ.