
+Ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος (Γιαννουλάτος 1929-2025). Μαρτυρίες για την ειρήνη και την ιεραποστολική παιδεία
Του Αθανασίου Κουρταλίδη
Είναι πανθομολογούμενη η ανυπολόγιστη και ιδιόμορφη, αλλά όντως ευαγγελική, προσφορά του μακαριστού Αναστασίου, πρώην Αλβανίας, στο σύγχρονο άνθρωπο, γενικά, και ιδιαίτερα στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Αλβανίας, στην εξωτερική Ιεραποστολή στην Αφρική, στην θρησκειολογική έρευνα και το πνεύμα της ειρήνης των λαών.
Είναι γνωστό λοιπόν εν πολλοίς το πλατύτατο και ουσιαστικό έργο του και πιθανότατα θα πληροφορηθούμε με το χρόνο νέα περιστατικά από τη θεοφιλή δράση του.
Με αυτό το πνεύμα, θα ήθελα να ομολογήσω και εγώ ελάχιστα περιστατικά, που τα βίωσα με μεγάλο σεβασμό προς το πρόσωπό του, ήδη από τη δεκαετία του 1960, ακόμη και πριν γίνει κληρικός.
Ήμουν τότε φοιτητής
Ήμουν φοιτητής στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και παρακολουθούσα και τις εκδηλώσεις της Χ.Φ.Ε. (Χριστ. Φοιτητικής Ενώσεως). Εκεί ακούγαμε τον εξαιρετικό θεολόγο Ι. Κολιτσάρα και άλλους ομιλητές. Μου έκανε όμως ιδιαίτερη εντύπωση μια ομιλία του (λαϊκού) Αναστάσιου Γιαννουλάτου, ο οποίος είχε ένα θέμα κοινωνικό, που το ανέπτυξε με ύφος άνετο, απροκατάληπτο και με μια πρωτότυπη ματιά, αντικειμενική και αφανάτιστη. Ήταν κάτι καινούργιο για μένα.
Γρήγορα!
Την περίοδο εκείνη (αρχές δεκαετίας του 1960), πριν ή μετά την εμπειρία αυτή, ήλθε στην Αθήνα ένας ιερέας από την Ουγκάντα, ο Μουκάσα Σπάρτας, που θαύμαζε την ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης και πήρε την επωνυμία αυτή. Ο Μουκάσα ήταν ζηλωτής Ορθόδοξος χριστιανός και μίλησε σε συγκέντρωση της Χ.Φ.Ε. Ανέπτυξε την προσπάθεια της Ορθόδοξης Ιεραποστολής στην Αφρική και ιδιαίτερα στην Ουγκάντα με θέρμη και πειστικότητα και ύψωσε την φωνή του για να τονίσει τις τρεις μεγαλύτερες αρετές στον αγώνα τους, δυνάμεις των Χριστιανών για το έργο της Ιεραποστολής, πίστη, ελπίς, αγάπη. Και πρόσθεσε με έμφαση και τέταρτον: ΓΡΗΓΟΡΑ! Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία, Θεωρώ ότι ο Αναστάσιος άκουσε άμεσα τη ΦΩΝΗ του Μουκάσα Σπάρτας: ΓΡΗΓΟΡΑ!
Για την ειρήνη και την παιδεία
Συναγωνίζονταν Δύση και Ανατολή στην κατασκευή βομβών και την αύξηση των εξοπλισμών. Η ειρήνη διακινδύνευε όλο και περισσότερο. Στην κοινωνία πλήθαιναν οι φωνές διαμαρτυρίας για τον επικίνδυνο και πολύ ολισθηρό δρόμο που επέλεξαν οι Μεγάλες Δυνάμεις. Στη Χρ. Δημοκρατία ο Νικόλαος Ψαρουδάκης τότε, μας είχε συγκινήσει, μας είχε συγκλονίσει, ασκώντας κριτική προς τις Μ. Δυνάμεις (με τις φιλοπόλεμες τάσεις τους και άσκηση της βίας και της εκμετάλλευσης), και κηρύττοντας το κοινωνικό Ευαγγέλιο της ειρήνης, ένα καινούργιο ελπιδοφόρο δρόμο!
Μέσα σ’ αυτό το κλίμα αποφασίσαμε στο Σύλλογο των φοιτητών της Φιλοσοφικής Σχολής ο «ΠΛΑΤΩΝ», με πρότασή μου, να οργανωθεί μια Εβδομάδα Παιδείας και Ειρήνης. Στο πλούσιο πρόγραμμα αυτής της εβδομάδας υπήρχαν εκλεκτές ομιλίες από ακαδημαϊκούς δασκάλους, όπως ο Ι. Θεοδωρακόπουλος, ανάγνωση κειμένων για την ειρήνη από τον Ησαΐα μέχρι σύγχρονους συγγραφείς, από κορυφαίους ηθοποιούς, παρακολούθηση θεατρικής παραστάσεως, υποδοχή πρωτοετών φοιτητών με βραβεία για τους αριστεύσαντες κ.λπ. κ.λπ.
Προ των Χριστουγέννων προβλεπόταν και ομιλία στον Ι. Ναό του Διονυσίου Αρεοπαγίτου με θέμα «Η έννοια της χριστιανικής ειρήνης». Την ομιλία αυτή θα την έκανε ο αρχιμανδρίτης τότε Αναστάσιος Γιαννουλάτος. Με την εμπειρία που είχα από το πρόσωπό του, τον είχα επισκεφθεί στα Γραφεία της ιεραποστολικής κινήσεως «Πορευθέντες», σε ένα υπόγειο της Ακαδημίας. Δέχτηκε να μιλήσει ευχαρίστως.
Από τους καθηγητές δεχτήκαμε συγχαρητήρια. Όμως, η Ασφάλεια, μέσω ενός αστυνομικού της Φιλοσοφικής Σχολής, μας πρότεινε, για να επιτραπεί η «Εβδομάδα Παιδείας και Ειρήνης» ότι πρέπει να βγάλει ο Σύλλογος μια ανακοίνωση καταδίκης των Σοβιετικών για τη βόμβα 100 μεγατόνων που τότε δοκίμασαν. Εμείς απαντήσαμε ότι «δεν κάνουμε διάκριση βομβών, Ανατολικών ή Δυτικών, αλλά καταδικάζουμε όλες τις δοκιμές και τους πολεμικούς εξοπλισμούς». Η Ασφάλεια μέσω και του Κοσμήτορα της Σχολής Ι. Παπαστάμου μας «σταμάτησε». Έγιναν μόνο μεμονωμένα κάποιες εκδηλώσεις, όπως η ομιλία του Αναστασίου στον Άγιο Διονύσιο Αρεοπαγίτη, χωρίς… φοιτητές. Μόλις τελείωσε η λειτουργία, τον πλησίασα… τον ευχαρίστησα και έπεσα σε λυγμούς.
Για την ελληνική γλώσσα και την εξωτερική ιεραποστολή
Ήδη ο Αναστάσιος, ακόμη και με κλονισμένη υγεία, ήδη καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών με θρησκειολογικές μελέτες από έρευνες στις χώρες της Αφρικής, με επισκέφθηκε στο Υπουργείο Παιδείας, όταν ήμουν διευθυντής Εκπαίδευσης Ελληνοπαίδων Εξωτερικού. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του 1980 και το ΠΑΣΟΚ ετοιμάζεται να ψηφίσει νέο Νόμο για την Εκπαίδευση. Αυτός ήταν ο 1566/83, και προέβλεπε και μέριμνες για τον Απόδημο Ελληνισμό και την Ελληνική Παιδεία στο Εξωτερικό.
Ο Αναστάσιος μου ζήτησε να προτείνω στον Υπουργό κ. Απ. Κακλαμάνη και την Επιτροπή συντάξεως του σχετικού Νομοσχεδίου να μπορούν να αποσπαστούν φιλόλογοι στην Ιερατική Σχολή «Μακάριος» στο Ναϊρόμπι, για τη διδασκαλία των Ελληνικών. Πράγματι η πρόταση έγινε δεκτή και έτσι ενισχύθηκε η εξωτερική ιεραποστολή και η Σχολή «Μακάριος» στην Ουγκάντα της Αφρικής. Τότε του εκμυστηρεύτηκα και ένα σχέδιο προγράμματος για τους Έλληνες ιερείς του εξωτερικού.
Μετά τα γεγονότα αυτά, με τον αείμνηστο σύμβουλο των υπουργών Θεόφραστο Γέρου, που επί Δικτατορίας έφυγε στον Καναδά και τις Η.Π.Α., συνεργαζόμενοι και με την Αρχιεπισκοπή Ορθοδόξων του Οικουμενικού Πατριαρχείου, σχεδιάζαμε πλην άλλων μία «μετεκπαίδευση» των κληρικών του εξωτερικού. Πρώτον σημειώσαμε τον Αναστάσιο Γιαννουλάτο, ακαδημαϊκό δάσκαλο και ιεραπόστολο, προκειμένου να καταρτιστεί ετήσιο πρόγραμμα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και ενίσχυσης της ιεραποστολικής παιδείας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, ώστε με κατάλληλα βιβλία, χρήση ύμνων και τραγουδιών για την Ορθόδοξη Νεολαία, δραστηριότητες και εκδηλώσεις, να ενισχύεται, με ζωντανό παιδαγωγικό και ευχάριστο τρόπο, τόσο η κατάρτιση των ιερέων και δασκάλων του εξωτερικού, όσο και των ελληνογενών νέων ορθοδόξων του εξωτερικού.
Οι πολιτικές αλλαγές όμως και η έλλειψη υπερκομματικής εθνικής και ορθόδοξης πολιτικής για την Ελληνική Παιδεία στο εξωτερικό, ματαίωσε το σχέδιο. Σε σχετική Έκθεσή μου προς την πολιτική ηγεσία κατέγραψα την παραπάνω πρόταση, που κοινοποίησα και στην Ο.Λ.Μ.Ε. και Δ.Ο.Ε., τις εκπαιδευτικές οργανώσεις καθηγητών και δασκάλων.
του Δασκάλου, του Ιεραποστόλου και Ποιμενάρχου Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, αιωνία η μνήμη και χαρά εν Χώρα Ζώντων!
Χριστός Ανέστη, σεβασμιώτατε Δέσποτα και Πατέρα!
Χριστιανική 6 Φεβρουαρίου 2025