ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΗΣ «ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ» ΣΤΟ ΠΕΡΙΣΤΕΡΙ- ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΜΠΛΑΘΡΑ
____ ο ____
Το θέμα μας είναι η καινοφανής θεότητα της αγοράς. Μπορώ να το πω και πιο λαϊκά, όπως θα το έλεγε ο αείμνηστος Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, σε μια πασίγνωστη αποστροφή των λόγων του, λέγοντας ότι «η πλουτοκρατία ήτο και θα είναι ο διαρκής Αντίχριστος». Γιατί, όταν μιλάμε για μια καινοφανή θρησκεία, μιλάμε για μια αντιστροφή του ευαγγελικού μηνύματος. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, μιλάμε για την πλήρη αντιστροφή του ευαγγελικού μηνύματος: του Σταυρού και της Αναστάσεως. Άρα, μιλάμε για τον Αντίχριστο.
Ο φίλος Θανάσης Παπαθανασίου θυμάμαι ότι είχε κάνει κάποτε ένα μικρό σημειωματάκι, τότε που είχε πεθάνει ο αείμνηστος Θανάσης Βέγγος, σχετικά με την ατάκα του «Αντίχριστοι!». Θυμάστε που ο Θανάσης Βέγγος, πολλές φορές, στη ρύμη του λόγου του, έλεγε: «Αντίχριστοι!». Δεν ήταν ιδίωμα, βέβαια, μόνο του Θανάση Βέγγου, παρ’ ό,τι ο διπλανός εδώ Θανάσης διαπίστωσε ότι ήταν εκτός κειμένου και εκτός σεναρίου ατάκα που αυτοσχεδίαζε ο ηθοποιός, προφανώς δασκαλεμένη από τα πατρώα και μητρικά δόγματα, με το γάλα της μάνας του. Θεωρείται αντίχριστο ο,τιδήποτε είναι αντίθετο στο Ευαγγέλιο, σ’ αυτό που γνωρίζουμε ως ήθος ευαγγελικό. Η ατάκα, να προσθέσω, αυτή χρησιμοποιείται και από άλλους ηθοποιούς, στον παλιό ελληνικό κινηματογράφο. Θα σας πω μια σκηνή από μια ταινία του Νίκου Τσιφόρου, «Ο λεφτάς»: στους ρόλους ο Φέρμας και ο Διανέλλος, δύο αναγνωρίσιμοι λαϊκοί τύποι του παλιού σινεμά. Ο Διανέλλος είναι δικηγόρος και ο Φέρμας ένας μπατίρης που παίρνει ξαφνικά μια κληρονομιά. Τι γίνεται όμως; Η κληρονομιά αυτή ανήκει σε μεγάλο μέρος της στον επιστήθιο φίλο του, αλλά κατά έναν περίεργο κύκλο της τύχης και της σεναριακής φαντασίας του Τσιφόρου έφτασε στα χέρια του. Ρωτάει, λοιπόν, ο μπατίρης τον δικηγόρο: «Και θα πάρω εγώ τα λεφτά του φίλου μου;». Ο δικηγόρος απαντά: «Μα, έτσι είναι ο νόμος». Και πετάει μάγκικα τη φοβερή ευαγγελική ατάκα ο Φέρμας: «Να τον βράσω εγώ το νόμο». Αφού είναι άδικο, να βράσω εγώ το νόμο!
Μιλάμε για τον Καπιταλισμό
Μιλάμε για τη θεότητα της αγοράς. Στην πραγματικότητα, μιλάμε για αυτόν καθ’ εαυτόν τον Καπιταλισμό. Και μη μας φοβίζουν οι λέξεις. Έτσι έχουν τα πράγματα. Από την εποχή που ιδρύθηκε η Τράπεζα της Αγγλίας, το 1694, στη δύση του 17ου αιώνα και στην αυγή του 18ου. Αυτό το σύστημα που βλέπουμε εμείς σήμερα, που με καθυστέρηση ερχόμαστε σε επαφή εμείς σήμερα, ως αρχαϊκή πολιτεία – γιατί η Ελλάδα μέχρι προχθές ήταν μια αρχαϊκή πολιτεία και οι Έλληνες ήταν, στην πραγματικότητα, τουλάχιστον οι παππούδες μας, αρχαίοι Έλληνες ακόμα. Ζούσαν δηλαδή στη νοοτροπία μιας άλλης πραγματικότητας, μιας άλλης εποχής από τη σύγχρονη. Αυτό, λοιπόν, με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή σήμερα, η Αγορά, στην πραγματικότητα είναι ο γυμνός Καπιταλισμός. Δηλαδή, Καπιταλισμός –Κεφαλαιοκρατία, κατά το ελληνικόν–, το λέει η λέξη, είναι η συγκέντρωση του Κεφαλαίου, το οποίο διατίθεται επί τόκω, και μάλιστα ικανώ τόκω, για να χρησιμοποιηθεί με σκοπό την οικονομική, και όχι μόνο, επέκταση, για επενδύσεις, όπως ακούμε να λέγεται συνήθως.
Στη συγκεκριμένη ιστορική περίπτωση, με την ίδρυση της Τράπεζας της Αγγλίας, ο Βασιλιάς δανείστηκε από τους τραπεζίτες, από τους κεφαλαιούχους, για να χρηματοδοτήσει τις εκστρατείες του στις Αποικίες και όλες τις χρυσοφόρες επεκτάσεις της Αυτοκρατορίας. Οι οποίες επεκτάσεις, όπως ξέρετε, γίνονταν με τη μορφή Εταιρείας. Στις Ινδίες, η Μεγάλη Βρετανία είχε ιδρύσει μια Εταιρεία, την «Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών», μέσω της οποίας κατείχε την Ινδία και το Πακιστάν σήμερα και η οποία Εταιρεία ήταν η αιχμή του δόρατος της αποικιοκρατίας. Δηλαδή της υποδούλωσης, δηλαδή της εκμετάλλευσης, της αδικίας, ενός νόμου που δεν είναι δίκαιος.
Πάνω σε αυτή τη βάση ιδρύθηκε ο σύγχρονος κόσμος, η βιομηχανική επανάσταση, που ήρθε μετά, ή μάλλον απ’ εκείνες τις ημέρες και λίγο μετά, η αποικιοκρατική επέκταση κ.λπ. Που δεν ήταν, βέβαια, πρωτότυπο εφεύρημα των Βρετανών του 17ου αιώνα. Είχε προηγηθεί, ας μην ξεχνάμε, πάλι χάριν κεφαλαίων και τόκων, η περιβόητη και πολυθρήνητη Άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1204, που έγινε ακριβώς επειδή οι Βενετσιάνοι «Έμποροι των Εθνών», για να θυμηθώ πάλι τον Σκιαθίτη γέροντα, ήθελαν να πάρουν τα λεφτά τους με τόκο πίσω. Όσα κεφάλαια είχαν δώσει ν’ αρματωθούν και να μισθωθούν τα πλοία που έφεραν τους Σταυροφόρους μέχρι την Πόλη. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Πάνω σ’ αυτή τη λογική, σ’ αυτό το μοντέλο, του Κεφαλαίου και της λεηλασίας μέσω του τόκου, στηρίζεται αυτό που ξέρουμε σήμερα ως σύγχρονο Καπιταλισμό ή Αγορά ή Φιλελευθερισμό, και πάει λέγοντας. Που είναι πάντοτε επεκτατικός, αποικιοκρατικός, πάντοτε έχει ως βάση του την εκμετάλλευση και πολύ λίγο νοιάζεται αν στο πέρασμά του καταστρέφονται ζωές, λαοί, κοινότητες, Ήπειροι ολόκληροι, η Γη ολόκληρη, που κινδυνεύει αυτή τη στιγμή να ισοπεδωθεί, να ερημοποιηθεί, σ’ αυτή τη λογική της επέκτασης του Κεφαλαίου διά του τόκου. Δηλαδή, με το να εκμεταλλευτούμε ασύδοτα κάθε παραμικρό πόρο των ανθρώπων και της Γης, ακόμα κι αν καταστρέφουμε την ίδια τη Γη, την ύπαρξή της. Πολύ περισσότερο, βέβαια, καταστρέφουμε την ύπαρξη του ανθρώπου. Ξεπουλάμε την ψυχή του στον Μαμωνά.
Στροφή στη δουλοπαροικία
Τις τελευταίες δεκαετίες, στη δύση του 20ού αιώνα μέχρι λίγο πριν τη δεύτερη δεκαετία του 21ου, το παγκοσμιοποιημένο πλέον Κεφάλαιο, ανεξάρτητο –φαινομενικά τουλάχιστον– και ασύδοτο, σταδιακά ισχυρότερο δυναστικά από όλα τα βασίλεια της Γης, διογκώθηκε αποθησαυρίζοντας κάθε σταλαγματιά του δημόσιου και ιδιωτικού πλούτου και επενδύοντας χρήμα στο χρήμα, ακόμα και στο εικονικό χρήμα, με το Χρηματιστήριο, τα ανεμοδάνεια, τα «φαντς» και όλα τα λοιπά. Η κρίση του 2008 έφερε την κατάρρευση αυτού του χρυσού πυρετού της παγκόσμιας επέκτασης, προς ζημίαν όχι του Κεφαλαίου προφανώς, αλλά του υλικού ακόμα και του άυλου δημόσιου και ιδιωτικού πλούτου που λεηλατήθηκε ανηλεώς, σε μια λεηλασία που, τηρουμένων των αναλογιών, προσομοιάζει στην Άλωση της Κωνσταντινούπολης, οκτώ αιώνες πριν.
Σήμερα, όπως διάβαζα με την ευκαιρία αυτής της εκδήλωσης, υπάρχει μια αντιστροφή. Ενώ τις προηγούμενες δεκαετίες είχαμε μια διόγκωση της αγοράς του χρήματος, και αυτό που λέμε κεφάλαιο και τόκος γινόταν με βάση το ίδιο το χρήμα (εικονικό εν πολλοίς), σήμερα υπάρχει μια αντιστροφή, θα τη λέγαμε αντιστροφή ρεαλισμού. Η επέκταση και ο δανεισμός γίνονται με βάση εμπράγματες αξίες. Θα έλεγα ότι αυτή τη στροφή την είδαμε, και ίσως να ήταν και η πρώτη πολύ φανερή και πολύ χτυπητή τέτοια συνθήκη, στην περίπτωση του ελληνικού Μνημονίου, όπου τι; Η Ελλάδα του 2010 δανείστηκε όχι έναντι κεφαλαίων, αλλά έναντι εμπράγματου ενεχύρου. Αυτή τη στιγμή ολόκληρη η χώρα είναι ενεχυριασμένη, όπως ξέρετε, για 99 χρόνια. Δηλαδή, εμείς δεν θα ζήσουμε για να δούμε την αποπληρωμή του χρέους, το οποίο εν τω μεταξύ έχει πολλαπλασιαστεί μετά από τις χρεωστικές συνθήκες των αλλεπάλληλων Μνημονίων, ενώ υποτίθεται ότι χρεωθήκαμε για να το απομειώσουμε. Σήμερα, για να συντομεύω, γίνεται μια ρεαλιστική στροφή του Κεφαλαίου στις εμπράγματες αξίες, το οποίο είναι μάλλον πιο επικίνδυνο από ό,τι ήταν η προηγούμενη φάση του. Βλέπετε τη διαπραγμάτευση που γίνεται σήμερα για την Ουκρανία, όπου οι ισχυροί νοιάζονται όχι για την ύπαρξη της ίδιας της χώρας ή τους ανθρώπους που σκοτώνονται αδίκως εκεί, κατά χιλιάδες δυστυχώς, αλλά για τις σπάνιες γαίες, για τα μέταλλα και τα καύσιμα που παρέχει η Ουκρανία και για τα υλικά ζωτικά αγαθά – μην ξεχνάμε ότι η Ουκρανία είναι ένας τεράστιος σιτοβολώνας, εκτός των άλλων.
Γι’ αυτό σας λέω ότι αυτή η στροφή του Κεφαλαίου προς εμπράγματες αξίες (να ενεχυριάζονται εμπράγματες αξίες, μαζί και οι άνθρωποι που τις παράγουν, όπως η Ελλάδα το 2010) είναι πιο επικίνδυνη. Γιατί όλοι είμαστε ενεχυριασμένοι αυτή τη στιγμή, όχι μόνο η χώρα, τα ακίνητά της, οι πλουτοπαραγωγικές πηγές της, αλλά και εμείς ως εργαζόμενοι, είμαστε αυτή τη στιγμή δουλοπάροικοι ενός χρέους το οποίο, στην πραγματικότητα, δεν πρόκειται να ξεπληρωθεί ποτέ. Αυτή η στροφή μοιάζει ολοένα και περισσότερο με επιστροφή στην εποχή της απροκάλυπτης αποικιοκρατίας του Κεφαλαίου, των ισχυρών Δυνάμεων, που ήδη έχουν ξεθηκαρώσει τα πυρηνικά τους σπαθιά. Επιστροφή, δυστυχώς, σε έναν 18ο αιώνα δουλοπαροικίας, στο δίκαιο του ισχυρού, που στις μέρες μας κατ’ ευφημισμόν και πονηρά ονομάζεται «Φιλελευθερισμός».
Κωνσταντίνος Μπλάθρας
Από την εισαγωγή στην εκδήλωση της «Χριστιανικής» στη Μητρόπολη Περιστερίου, με θέμα: «Οι Χριστιανοί ενώπιον της καινοφανούς θεότητας των αγορών και των αξιών / αξιώσεών της», στις 11 Νοεμβρίου 2025
Χριστιανική 20 Νοεμβρίου 2025.
