Τό κρίμα τοῦ ἀθώου

Τό κρίμα τοῦ ἀθώου

ΟΙ ΦΛΟΓΕΣ ΠΟΥ ΥΨΩΝΟΝΤΑΙ ΣΤΟ ΔΑΣΟΣ

Ἀκριβῶς σαράντα χρόνια συμπληρώνονται ἀπὸ τὴ φωτιὰ ποὺ ἔκαψε τὴν πλευρὰ τῆς Πεντέλης ποὺ «βλέπει» στὴν Ἀθήνα καὶ ἀπείλησε κατοικημένες περιοχές. Μὲ τὸ «σκηνικὸ» νὰ ἐπαναλαμβάνεται στοὺς πρόποδες τῆς Πάρνηθας…

Ὁ ἀείμνηστος ἱδρυτὴς τῆς “Χ” Νίκος Ψαρουδάκης εἶχε γράψει στὴν «Ἐλευθεροτυπία», μὲ ἀφορμὴ τὶς μεγάλες πυρκαγιὲς τοῦ 1981:

«Καίγονται τὰ δάση στὴν Ἑλλάδα: Φωτιὲς στὸ Μοριᾶ, φωτιὲς στὴ Στερεά, στὴ Θεσσαλία: Φωτιὲς στὴν Εὔβοια! Φωτιὲς στὴν Ἀττική! Φωτιὲς στὰ προάστια τῆς Ἀθήνας! ὅλα στὶς φλόγες! Νὰ μὴ μείνει δένδρο γιὰ δένδρο! Νὰ ἐξαφανιστεῖ τὸ πράσινο ἀπὸ τὰ βουνά μας. Νὰ μείνουν γυμνὲς καὶ σκελεθρωμένες οἱ μέχρι τώρα καταπράσινες πλαγιές!… Τίποτα δὲν ζητάει ἀπὸ μᾶς κι ὅλα μᾶς τὰ δίδει: Τὸ δάσος, ὁ μεγάλος φίλος μας. Κι ἐμεῖς ἀγνώμονες, βάρβαροι καὶ θλιβεροί, αὐτὸν τὸν μεγάλο φίλο μας, τὸ δάσος, τὸν δολοφονοῦμε ἐν ψυχρῶ, χωρις νὰ ξέρουμε πὼς οἱ φλόγες ποὺ ὑψώνονται ἀπὸ τὸ δάσος εἶναι τὸ κρῖμα τοῦ ἀθώου ποὺ πεθαίνει καὶ ποὺ θὰ ξεσπάσει στὸ κεφάλι μας … »

«Σαράντα χρόνια φωτιές», τιτλοφορεῖται ἄρθρο τῆς «Ἐφημερίδας τῶν Συντακτῶν» (24.7.2018-Κώστας Ζαφειρόπουλος), στὸ ὁποῖο γίνεται ἀναδρομὴ τῶν ἀλλεπάλληλων πυρκαγιῶν ποὺ ξέσπασαν σὲ Πεντέλη καὶ Πάρνηθα ἀπὸ τὸ 1981 ἕως τὸ 2018. Τονίζεται αὐτὸ ποὺ καὶ σήμερα θὰ μπορούσαμε νὰ ἐπαναλάβουμε μὲ τρόπο ἀπαράλλαχτο: « Ἡ ἱστορία ἐπαναλαμβάνεται γιὰ ἀκόμη μιὰ φορὰ μὲ τραγικὸ τρόπο στὴν Ἀνατολικὴ Ἀττική, ἡ ὁποία στὸ μεγαλύτερο μέρος της καίγεται ἀπὸ τὸ 1981.»

Ἐπισημαίνεται ὅτι

«Τά παλαιότερα μέτωπα ἦταν στις ἴδιες ἢ σὲ κοντινὲς περιοχὲς μὲ ἐκεῖνα ὅπου μαίνονται οἱ φετινές φωτιές. Οἱ ἀεροφωτογραφίες τῆς περιοχῆς ἀπό τό 1945 μέχρι σήμερα σὲ πληθώρα ἐπιστημονικῶν μελετῶν καὶ ἡ περαιτέρω ἀνάλυσή τους δείχνουν πὼς τὰ σημεῖα ἀπ’ ὅπου ξεκίνησαν οἱ περισσότερες πυρκαγιές καὶ ἡ οἰκοδομική δραστηριότητα στὴν εὐρύτερη περιοχή τῆς Ἀν. Ἀττικῆς ἔχουν άμεση σχέση μεταξύ τους.»

Εἶναι γεγονὸς ὅτι ὅλο αὐτὸ τὸ διάστημα χαρακτηρίστηκε ἀπὸ μία μεγάλης ἔκτασης «ἐσωτερικὴ μετανάστευση» στὴν Ἀττική, ἀπὸ τὸ κέντρο τῆς Ἀθήνας πρὸς τὰ περίχωρα, ἀλλὰ καὶ τὴν παλαιότερη ἐκλογικὴ περιφέρεια γνωστὴ ὡς «Ὑπόλοιπο Ἀττικῆς». Μιὰ σύγκριση τῶν στοιχείων τῶν ἀπογραφῶν πληθυσμοῦ ἀπὸ τὸ1981 καὶ μετὰ ἀναδεικνύει τὴν ραγδαία αὔξηση τοῦ πληθυσμοῦ στὶς περιοχὲς ἐκεῖνες. Καὶ κατ’ ἐπέκταση, τὴν αὔξηση τῶν οἰκοδομήσιμων περιοχῶν σὲ βάρος τῶν δασικῶν.

Ἡ ἐνδεικτικὴ ἀπαρίθμηση καὶ μόνο τῆς ἐπιμονῆς μὲ τὴν ὁποία ξέσπασαν πυρκαγιὲς στοὺς δασικοὺς πνεύμονες τῆς Ἀττικῆς δικαιώνει πλήρως τὴν ἔκφραση τοῦ Νίκου Ψαρουδάκη ὅτι «δολοφονοῦμε τὸ δάσος» καὶ μάλιστα ἐν ψυχρῶ:
Καλοκαίρι 1981: Καίγονται 6.000 στρέμματα στο δάσος τοῦ Κοκκιναρᾶ τῆς Πεντέλης, μέχρι τὸ Μαρούσι καὶ τὴν Κηφισιά.
1982: Καταστρέφονται 25.000 στρέμματα πρασίνου στὸ Διόνυσο και στὸ Γέρακα, ὅπου χάθηκαν δύο ἀνθρώπινες ζωές.
1986: Βαρυμπόμπη. Κάηκαν 40.000 στρέμματα καὶ ξανακαίγεται ἡ Πεντέλη. Κινδύνεψαν ἡ ἱστορική Μονή, σπίτια καὶ τὸ Ἀστεροσκοπεῖο.
1992: Αὐλώνας. Ξεκινώντας ἀπὸ τὸ σκουπιδότοπο ἡ φωτιὰ ἔκαψε πάνω ἀπὸ 55.000 στρέμματα στὴ Μαλακάσα, στὰ Κιοῦρκα, κοντά στη λίμνη τοῦ Μαραθώνα, στο Καπανδρίτι, στὸ Γραμματικό, στον Κάλαμο καὶ στὸν Ὠρωπό.
1993: Ἅγιος Στέφανος, Σούνιο, Μαραθώνας, Σταμάτα, Διόνυσος, Μάνδρα Ἀττικῆς, Παλλήνη, Παλαιά Πεντέλη, Ντράφι. Περισσότερα ἀπὸ 11.000 στρέμματα.
1995: Πεντέλη: Καιγόταν ἐπὶ τρεῖς μέρες. Μεγάλη καταστροφὴ ἀπὸ τὴν περιοχὴ τοῦ Ἁγίου Πέτρου σὲ Πικέρμι, Παλλήνη, Ντράφι, Ἀνθούσα, Καλλιτεχνούπολη και στον Νέο Βουτζά. Ὁλοσχερὴς καταστροφὴ τοῦ δάσους τῆς Ραπεντώσας ἀπὸ τὸν Ἅγιο Πέτρο ἕως τὸ Γερμανικὸ Νεκροταφεῖο. Κάηκαν πάνω ἀπὸ 150 σπίτια καὶ 100.000 στρέμματα δάσους. Η φωτιά έφτασε στο Ντράφι, στην Καλλιτεχνούπολη και στον Νέο Βουτζά. Την ίδια περίοδο κάηκαν και 9.000 στρέμματα στον Ωρωπό. Καταστροφικές πυρκαγιές ξέσπασαν και στο Σχηματάρι και στα Βίλια.
1998: Πεντέλη: Νέος Βουτζάς, Ανθούσα, καταστρέφεται ὅ,τι πράσινο εἶχε περισωθεῖ ἢ ξαναφυτρώσει ἀπὸ τὸ 1995. Περίπου 75.000 στρέμματα πράσινο.
2000: Πεντέλη: Καταστρέφεται ὅ,τι εἶχε δημιουργήσει ὁ μηχανισμὸς φυσικῆς ἀναδάσωσης.
2005: Ραφήνα, Καλλιτεχνούπολη, Ν. Βουτζᾶς.
2007: Ἡ μεγάλη πυρκαγιὰ τῆς Πάρνηθας. Νέα φωτιὰ στὴν Πεντέλη.
2009: Γραμματικό, Μαραθώνας, Πικέρμι, Παλλήνη: Κάηκαν συνολικά 210.000 στρέμματα, κυρίως πευκοδάσους.
2017: Βορειοανατολική Ἀττική. Κάηκαν 39.000 στρέμματα. Ἄλλα 3.300 στρέμματα στα Καλύβια Θορικού.
2018: Ἠ τραγωδία στὸ Μάτι μὲ τοὺς 102 νεκρούς καὶ ἐκτεταμένες ὑλικὲς καταστροφὲς. Τὸ ἴδιο διάστημα κάηκαν ἡ Κινέτα καὶ μεγάλες ἐκτάσεις τῆς Δυτικῆς Ἀττικῆς.
2021: Καταστροφὲς κατάφυτων κατοικημένων περιοχῶν σὲ Διόνυσο- Σταμάτα τὸν Ἰούλιο καὶ μεγάλη πυρκαγιὰ στοὺς πρόποδες τῆς Πάρνηθας, μὲ τεράστιες ὑλικὲς καταστροφές. Ἂν συνυπολογιστεῖ καὶ ἡ καταστροφὴ τοῦ πνεύμονα πρασίνου τῶν Γερανείων, ἡ ὑποβάθμιση τοῦ περιβάλλοντος στὴν πυκνοκατοικημένη Ἀττικὴ θὰ εἶναι ραγδαία.Μὲ τὶς μέχρι τώρα* ἐκτιμήσεις, κάηκαν 12500 στρέμματα δάσους, 76 σπίτια ἔχουν ὑποστεῖ σοβαρὲς ζημιές,
κι ἄλλα 18 μικρότερες, 27 ἐπιχειρήσεις ὑπέστησαν σοβαρὲς ζημιὲς 82 ὀχήματα καταστράφηκαν ὁλοσχερῶς κι ἄλλα 64 ἐν μέρει.

Τοξικὸ νέφος μὲ καμμένα σωματίδια σκέπασε γιὰ ἕνα ὀκτάωρο τὴν Ἀθήνα.
Παράλληλα, μεγάλη οἰκολογικὴ καταστροφὴ καὶ ὑλικὲς ζημίες συντελέσθηκαν στὴν περιοχὴ τῆς Ζήρειας στὴν Ἀχαΐα, στὴ Ρόδο, στὴν Εὔβοια γιὰ πολλοστὴ φορά, στὴ Μεσσηνία καὶ στὴν Ἀρχαία Ὀλυμπία, γιὰ δεύτερη φορὰ μετὰ τὸ 2007.
Ἡ κύρια αἰτία τῆς «δολοφονίας» τῶν δασῶν ὅλες αὐτὲς τὶς δεκαετίες, ἰδίως στὴν Ἀττική, ἦταν ἡ οἰκοπεδοποίηση.
Ἡ αὐξανόμενη μίξη κατοικημένων καὶ δασωμένων περιοχῶν πολλαπλασιάζει, τόσο τὶς αἰτίες τῶν πυρκαγιῶν, ὅσο καὶ τὴν ἔντασή τους.
Τὴ δεκαετία τοῦ 1980, ἂν κάποιος κοίταζε ἀπὸ τὸ Λουτράκι τὴν ἀκτὴ τοῦ Κορινθιακοῦ στὴν Πελοπόννησο, θὰ ἔβλεπε σκοτάδι διακοπτόμενο ἀπὸ τὰ φῶτα κωμοπόλεων καὶ χωριῶν. Σήμερα, ἡ ἀκτὴ τῆς Πελοποννήσου εἶναι ὁλόκληρη φωτισμένη καὶ χτισμένη, κυρίως μὲ παραθεριστικὲς κατοικίες.
Παράλληλα, ἡ ἀλλοίωση καὶ ἑρήμωση τῆς ὑπαίθρου ἔχει διαρρήξει τὶς σχέσεις μας μὲ τὸ δάσος. Παλαιότερα, τὸ δάσος ἦταν πηγὴ καύσιμης ὕλης, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ καθαρίζονται τὰ ξερόκλαδα. Σήμερα, εἶναι παρατημένο. Καὶ μὲ πολλὴ καύσιμη ὕλη ἀπὸ ξερόκλαδα. Εἰδικὰ ἐφέτος, οἱ κακοκαιρίες τοῦ χειμώνα αὔξησαν ἰδιαίτερα τὰ σπασμένα κλαδιά καὶ τὴν καύσιμη ὕλη.
Ἕνα μέρος τοῦ Κτήματος Τατοΐου κάηκε. Εἶναι γεγονὸς ὅτι ἐνόψει τῆς –οὐσιαστικὰ προαναγγελθείσας καὶ ἀναμενόμενης- καταστροφῆς, ὅτι ἡ Πολιτικὴ Προστασία εἶχε ἀρχίσει τὸν καθαρισμὸ τοῦ Κτήματος. Ὁ «Σύλλογος Φίλων Κτήματος Τατοΐου» σὲ ἀνακοίνωση τῆς 25.6.2021 ἐκφράζει τὴν εὐαρέσκειά του γιὰ τὸ ἔργο, χωρὶς νὰ παραλείψει νὰ σημειώσει ὅτι «Τὸ ἔργο αὐτὸ ἂν καὶ σημαντικὸ εἶναι ἀπειροελάχιστο μπροστὰ σὲ αὐτὰ ποὺ πρέπει νὰ γίνουν στὸ κτῆμα γιὰ τὴν πυροπροστασία του…». Ἡ ἔγκαιρη φροντίδα γιὰ ὅλα τὰ δάση τῆς χώρας θὰ εἶχε ἀποτρέψει μεγάλες καταστροφές.
Ἄλλη αἰτία «δολοφονίας» τοῦ δάσους, εἶναι καὶ ἡ ἀναζήτηση βοσκοτοπιῶν στὴν ὕπαιθρο. Πρᾶγμα, ποὺ παίρνει τεράστιες διαστάσεις σὲ περιοχὲς ὅπως ἡ Ἀμαζονία, ὅπου τὸ τροπικὸ δάσος καταστρέφεται μὲ γοργοὺς ρυθμοὺς γιὰ νὰ βοσκήσουν τὰ βοοειδῆ ποὺ θὰ προμηθεύσουν μὲ κρέας τὴν ἀνθρωπότητα. Μὲ τεράστιες συνέπειες σὲ παγκόσμια κλίμακα.
«Οἱ φλόγες ποὺ ὑψώνονται ἀπὸ τὸ δάσος εἶναι τὸ κρῖμα τοῦ ἀθώου ποὺ πεθαίνει καὶ ποὺ θὰ ξεσπάσει στὸ κεφάλι μας … » εἶχε προειδοποιήσει ἀπὸ τὸ 1981 ὁ Νίκος Ψαρουδάκης. Δυστυχῶς, ἡ αὐξανόμενη καταστρεπτικότητα τῶν δασικῶν πυρκαγιῶν ἐπιβεβαιώνει τὰ λόγια του: Ἄμεση, μὲ ἀνθρώπινα θύματα καὶ τεράστιες ὑλικὲς καταστροφές. Μακροπρόθεσμη, μὲ τὴν ὑποβάθμιση τοῦ περιβάλλοντος ποὺ προκαλεῖ ἡ ἀποδάσωση.
Ἡ κλιματικὴ ἀλλαγὴ μὲ τὴν αὔξηση τῶν ἀκραίων φαινομένων, ἐπιβάλλει καὶ τὴν ἀναπροσαρμογὴ τῆς ἀντιπυρικῆς προστασίας, μὲ τὴν αὔξηση τῶν μέσων. Παράλληλα, ἐπιβάλλεται νὰ ξεπεραστοῦν οἱ γραφειοκρατικὲς ἀγκυλώσεις ποὺ ἀποτρέπουν τὴν πρόληψη τῶν πυρκαγιῶν.Ἰδίως σχετικά με τὴν ἁρμοδιότητα γιὰ τὸ καθάρισμα τῶν κατάφυτων περιοχῶν ἀπὸ τὰ ξερόκλαδα καὶ ξερόχορτα.
Ὁ κάθε πολίτης ξεχωριστὰ πρέπει νὰ ξαναμάθει νὰ σέβεται, νὰ ἀγαπᾶ, νὰ προστατεύει τὸ δάσος καὶ νὰ ἐνδιαφέρεται ἔμπρακτα γι’ αὐτό. Ξεκινώντας ἀπὸ τὰ αὐτονόητα ὅπως νὰ μὴν ἀφήνει σκουπίδια. Καὶ φτάνοντας στὴν ἐθελοντικὴ συμμετοχὴ καὶ συμβολὴ στὴν προστασία του.

*Πρωτοσέλιδο ἄρθρο τῆς “Χριστιανικῆς”. Πέμπτη 5 Αὐγούστου 2021. Ἡ ἐφημερίδα ἔκλεισε τὸ μεσημέρι τῆς Πέμπτης, πρὶν τὴν ἀναζωπύρωση τῆς φωτιᾶς στὴ Βαριμπόμπη καὶ τὶς δραματικὲς ἐξελίξεις στὴν Ἀττικὴ καὶ σὲ ἄλλες περιοχές. Μακάρι νὰ μὴ χρειαζόταν “ἐπικαιροποίηση” μέσω τῆς ἱστοσελίδας…     

Ἡ κύρια φωτογραφία εἶναι ἔργο τοῦ Κωνσταντίνου Παρθένη.

Καταστρεπτικές πυρκαγιές σε Ρόδο-Αχαΐα

Καταστρεπτικές πυρκαγιές σε Ρόδο-Αχαΐα

Ὁ ἀείμνηστος ἱδρυτὴς τῆς “Χ” Νίκος Ψαρουδάκης εἶχε γράψει στὴν «Ἐλευθεροτυπία», μὲ ἀφορμὴ τὶς μεγάλες πυρκαγιὲς τοῦ 1981: «Καίγονται τὰ δάση στὴν Ἑλλάδα: Φωτιὲς στὸ Μοριᾶ, φωτιὲς στὴ Στερεά, στὴ Θεσσαλία: Φωτιὲς στὴν Εὔβοια! Φωτιὲς στὴν Ἀττική! Φωτιὲς στὰ προάστια τῆς Ἀθήνας! ὅλα στὶς φλόγες! Νὰ μὴ μείνει δένδρο γιὰ δένδρο! Νὰ ἐξαφανιστεῖ τὸ πράσινο ἀπὸ τὰ βουνά μας. Νὰ μείνουν γυμνὲς καὶ σκελεθρωμένες οἱ μέχρι τώρα καταπράσινες πλαγιές!…Τίποτα δὲν ζητάει ἀπὸ μᾶς κι ὅλα μᾶς τὰ δίδει: Τὸ δάσος, ὁ μεγάλος φίλος μας. Κι ἐμεῖς ἀγνώμονες, βάρβαροι καὶ θλιβεροί, αὐτὸν τὸν μεγάλο φίλο μας, τὸ δάσος, τὸν δολοφονοῦμε ἐν ψυχρῶ, χωρις νὰ ξέρουμε πὼς οἱ φλόγες ποὺ ὑψώνονται ἀπὸ τὸ δάσος εἶναι τὸ κρῖμα τοῦ ἀθώου ποὺ πεθαίνει καὶ ποὺ θὰ ξεσπάσει στὸ κεφάλι μας … » 

Details

27 Ἰουλίου 1974: Τὸ 1ο μεταδικτατορικὸ φύλλο τῆς “Χριστιανικῆς”

27 Ἰουλίου 1974: Τὸ 1ο μεταδικτατορικὸ φύλλο τῆς “Χριστιανικῆς”

Σὰν σήμερα, 27 Ἰουλίου 1974, κυκλοφόρησε τὸ 1ο μεταδικτατορικὸ φύλλο τῆς “Χριστιανικῆς”. Κυρίαρχο θέμα ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ ἱδρυτῆ της ἀπὸ τὴν ἐξορία τῆς Γυάρου. Ἔγραφε, ὁ Νίκος Ψαρουδάκης, στὸ πρῶτο κύριο ἄρθρο του:  

Ἡ Γυάρος εἶναι τὸ στίγμα τοῦ ἑλληνικοῦ κατεστημένου ποὺ στέλνει ἐκεὶ τοὺς ἀντιπαλους του γιὰ νὰ ἐξοντωθοῦν καὶ ἡ δόξα τοῦ ἀγνωνιζόμένου λαοῦ ποὺ νικάει τοὺς ἐχθρούς του μὲ τὴν ἡρωική του ἀντίσταση.(…) Ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς πρέπει νὰ μάθη πὼς στὴ Γυάρο γίνηκε στὶς μέρες μας (1947 καὶ ἐντεῦθεν) ἕνα ἀνατριχιαστικὸ μαζικὸ ἔγκλημα (…) Σὲ διαμαρτυρία μας πρὸς τὸν Ὑπουργὸ Δημοσίας Τάξεως γράφαμε ἀναμεσα στ’ ἄλλα:

Details

Οἱ Ἅγιοι Πάντες μὲ τὴν πίστη ἀνέτρεψαν βασίλεια, κάμανε ἔργα δικαιοσύνης…

Οἱ Ἅγιοι Πάντες μὲ τὴν πίστη ἀνέτρεψαν βασίλεια, κάμανε ἔργα δικαιοσύνης…

Σὺν προφήταις, Ἀπόστολοι, σὺν Ὁσίοις Διδάσκαλοι, σὺν Ἱερομάρτυσι πάντες Δίκαιοι, καὶ γυναικῶν αἱ ἀθλήσασαι, καὶ πόθῳ ἀσκήσασαι, τῶν Ἁγίων ἡ πληθύς, καὶ Δικαίων τὰ τάγματα, εὐφημείσθωσαν, ἱεραῖς μελῳδίαις, ὡς τῆς ἄνω, βασιλείας κληρονόμοι, ὡς Παραδείσου οἰκήτορες. (Ἀπὸ τὸν Ὄρθρο τῆς ἑορτῆς).

Τὸ ἀποστολικὸ ἀνάγνωσμα: Τὸν ἀγώνα μας ἐμπνέουν ἡ πίστη καὶ ἡ αὐταπάρνηση τοῦ νέφους τῶν μαρτύρων

Details

17 Μαΐου 1953: Τὸ πρῶτο πρωτοσέλιδο τῆς “Χριστιανικῆς”

17 Μαΐου 1953: Τὸ πρῶτο πρωτοσέλιδο τῆς “Χριστιανικῆς”

Τὰ 67 χρόνια ἀδιάλειπτης σχεδὸν κυκλοφορίας κλείνει σήμερα ἡ ἐφημερίδα μας “Χριστιανική”. Στὶς 17 Μαΐου 1953 κυκλοφόρησε τὸ 1ο φύλλο ἀπὸ τὸν ἀείμνηστο ἱδρυτή της Νίκο Ψαρουδάκη, χριστιανὸ ἀγωνιστὴ τῆς Δημοκρατίας καὶ τῆς Κοινωνικῆς Δικαιοσύνης. Ἠ ἐφημερίδα κυκλοφόρησε μὲ τὸν τίτλο “Χριστιανικὴ Δημοκρατία”, ὁμώνυμο τοῦ πολιτικοῦ Κινήματος ποὺ ἱδρύθηκε ἐπίσημα τὸν ἴδιο χρόνο καὶ τοῦ ὁποίου ἔκτοτε ἀποτελεῖ ὄργανο καὶ μέσο ἔκφρασης. 

Ἡ ἐφημερίδα ἀνέστειλε τὴν κυκλοφορία της λόγω τῆς ἐπιβολῆς προληπτικῆς λογοκρισίας ἀπὸ τὴ δικτατορία τῶν Συνταγματαρχῶν τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1967 καὶ ὅλο τὸ 1968 καὶ τὸ 1969. Ξανακυκλοφόρησε μὲ τὸν σημερινὸ τίτλο “Χριστιανικὴ” ἀπὸ τὸν Ἰανουάριο τοῦ 1970 μετὰ τὴν ἄρση τῆς προληπτικῆς λογοκρισίας, μέχρι καὶ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1973, ὁπότε τὴν ἔκλεισε ἡ δικτατορία τοῦ Ἰωαννίδη λόγω τῆς μαχητικῆς ἀντιδικτατορικῆς αρθρογραφίας της. Ἔστειλε δὲ τὸν ἱδρυτὴ καὶ διευθυντή της Νίκο Ψαρουδάκη ἐξόριστο στὴ Γυάρο.

Ἀπὸ τὸν Ἰούλιο τοῦ 1974, μετὰ τὴν πτώση τοῦ καθεστώτος, κυκλοφορεῖ μέχρι σήμερα χωρὶς διακοπή, ἐπιδιώκοντας νὰ παραμένει ἀσυμβίβαστος ὑπερασπιστὴς τῶν δημοκρατικῶν ἐλευθεριῶν καὶ τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ καὶ ὅλων τῶν λαῶν τοῦ κόσμου, ἐνάντια σὲ κάθε μορφῆς τυραννικὴ  λογική καὶ “τυραννικὸν δόγμα”. Ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς ἐκδήλωσης τῆς ἀντιδημοκρατικῆς ἐκτροπῆς, ὅταν ἡ ἐξουσία ἐπιχειρεῖ νὰ τὴν ἐπιβάλει καὶ νὰ τὴν ἐμπεδώσει μὲ τοὺς προπαγανδιστικούς της μηχανισμούς καὶ ὄχι ὄψιμα, ἐκ τῶν ὑστέρων καὶ ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς. Πάντα στὴ βάση τοῦ κοινωνικοῦ μηνύματος τοῦ Εὐαγγελίου καὶ τῆς ἀγωνιστικῆς Ὀρθόδοξης παράδοσής μας.

Παραθέτουμε ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ πρῶτο πρωτοσέλιδο τοῦ Νίκου Ψαρουδάκη.

Ἡ φωνή μας

Ἡ ἐφημερίδα αὐτὴ κάνει τὴν ἐμφάνισή της σὲ μιὰ ἐποχὴ συγχύσεως καὶ δυστυχίας. Πνευματικὰ καὶ κοινωνικά, ὁ σημερινὸς ἄνθρωπος ὑποφέρει. Ἀπὸ τὸ ἕνα μέρος ἡ ἀμάθεια, ἡ ἡμιμάθεια καὶ ἡ μονόπλευρη ἀγωγὴ ἐδημιούργησαν τὸν ἄνθρωπο τῶν προλήψεων, τῶν δεισιδαιμονιῶν καὶ τῆς κοινωνικῆς παρακμῆς.
Ἀπὸ τὸ ἄλλο μέρος, ἡ σημερινὴ κοινωνικὴ ζωή, σὰν νομικό, διοικητικὸ καὶ οἰκονομικὸ σύστημα, παρουσιάζει σημεῖα κρίσεως, ὅπου ὁλοκάθαρα διαφαίνονται τὰ συμπτώματα τοῦ θανάτου.
Ἡ κοινωνικὴ ἀδικία, μόνιμο χαρακτηριστικὸ τῆς παρηκμασμένης σημερινῆς κοινωνικῆς ζωῆς, δημιουργεῖ τὴν ἀθλιότητα τῶν λαϊκῶν τάξεων καὶ προσβάλλει τὸν πολιτισμὸ καὶ τὴν θρησκεία μας.

17 Μαΐου 1953. «Ἡ φωνή μας». Τὸ πρωτοσέλιδο τοῦ πρώτου φύλλου.

Πάσχα 2020. Ο Χριστός αναστήθηκε. Εμείς τι κάνουμε;

Πάσχα 2020. Ο Χριστός αναστήθηκε. Εμείς τι κάνουμε;

Του Σταύρου Ψαρουδάκη

Μεγάλο Σάββατο, αναστάσιμη ώρα, εγώ με την Μάρθα την γυναίκα μου και καμμιά 10ριά άλλους ΄΄φτωχό προδρόμους΄΄,έξω από τον Μητροπολιτικό Ναό της Κοιμήσεως Θεοτόκου Αμαρουσίου,  να ΄΄ζητιανεύουμε΄΄ το Άγιο Φως, από τον επίτροπο της εκκλησίας και να παρακολουθούμε την Αναστάσιμη Ακολουθία με κλειστή την θύρα του Ναού, λες και ήμασταν τιμωρημένοι, και το χειρότερο όλων να παρακολουθούμε από μακριά το Ιερό Δισκοπότηρο με το Σώμα και  το Αίμα του Κυρίου και να μην μας επιτρέπεται να Κοινωνήσουμε των Αχράντων Μυστηρίων!

Μέσα από τα ανάμικτα συναισθήματα της ιερότητας της στιγμής, αλλά και του οξύμωρου της καταστάσεως, γεννήθηκε μέσα μου μία εικόνα. Σαν να αισθάνθηκα δίπλα μας, να μας συμπαραστέκονται στην πικρία μας, τα πνεύματα των Πατέρων και Αγίων της εκκλησίας μας ,που σύμπασχαν μαζί μας. Εκείνη την ώρα συνειδητοποίησα τα λόγια του Αποστόλου Παύλου που λέει ότι δεν πολεμάμε με σάρκα και αίμα, αλλά με τις πνευματικές εξουσίες του Άρχοντος  του Αιώνος τούτου! Δηλ. ένας πνευματικός ΄΄αόρατος΄΄ πόλεμος, όπως έχει αναφέρει και ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.

Αλήθεια, έχουμε αντιληφθεί ως πού θα μας οδηγήσει αυτός ο αυτό εξευτελισμός μας; Για το χατίρι μιας ψευτοφοβίας και μιας ηττοπάθειας, αγόμεθα και φερόμεθα, τόσα χρόνια τώρα και ο κατήφορος δεν έχει τέρμα. Πρώτα μην βγούμε από την Ευρωζώνη γιατί, τί θα γίνουμε, τώρα να μην βγούμε από τα σπίτια μας,γιατί χαθήκαμε, και στο τέλος να μην αναπνέουμε για να μην καταναλώνουμε πολύτιμο οξυγόνο! Και να σκεφτεί κανείς ότι είμαστε απόγονοι ενός Μακρυγιάννη και ενός Νικηταρά! Αλλά τώρα είμαστε μαρμελάδες και ζελέδες, όπως εύστοχα παρατηρεί και ο Γέρων Νίκων ο Αγιορείτης.

Αδελφοί, πρέπει τάχιστα να συνειδητοποιήσουμε κάτι: Ότι δηλ. ΄΄νυν υπέρ πάντων ο αγών΄΄. Ο Νίκος Ψαρουδάκης, ιδρυτής του κινήματος της Χριστιανικής Δημοκρατίας, έγραψε κατά την διάρκεια των ετών 1990-1996, μια σειρά βιβλίων με τίτλο ΄΄ΜΠΡΟΣΤΆ ΣΤΟΝ ΜΕΓΆΛΟ ΠΌΛΕΜΟ΄΄ με θέμα την σφοδρή αντιπαράθεση των σκοτεινών δυνάμεων, δηλ. του Διαβόλου και των επίγειων υπηρετών του, με την υπόλοιπη ανθρωπότητα. Ο τίτλος και η χρονολογία των βιβλίων δεν είναι άνευ σημασίας! Συμπίπτουν με τα λεγόμενα και τα γραφόμενα του Αγίου Παϊσίου, ο οποίος μίλησε και έγραψε για το χάραγμα του Αντίχριστου, λέγοντας μάλιστα χαρακτηριστικά ότι ΄΄εγώ δεν θα τα ζήσω, αλλά εσείς θα τα ζήσετε΄΄, πράγμα που επαληθεύθηκε με την κοίμηση του Αγίου το 1994. Μένει να επαληθευθεί και το δεύτερο μέρος.

Θα παραθέσω εδώ ένα μικρό δείγμα γραφής, για να καταλάβουμε για τι πράγματα μιλάμε. Στην ιστοσελίδα του LUCISTRUST, της συγγραφέως Αλίκης Μπέιλυ, μιας εκ των ιδρυτικών μορφών της διάσημης Θεοσοφικής Σχολής, με παραρτήματα σε όλο τον πλανήτη και με μεταφρασμένα τα βιβλία αυτά σε 8 γλώσσες, διαβάζουμε την εισαγωγική φράση από το βιβλίο  «Από την Βηθλεέμ στον Γολγοθά-Ελληνική έκδοση.»

« Οι πέντε μυήσεις του Ιησού κατά την διάρκεια της ζωής Του στην Παλαιστίνη είναι γνωστές ως Γέννηση, Βάπτιση, Μεταμόρφωση, Σταύρωση, Ανάσταση και Ανάληψη. Μέσα από αυτά τα πέντε στάδια της Πορείας, παρακολουθούμε τον Κύριο από την Βηθλεέμ στον Γολγοθά. Αυτές οι εμπειρίες είναι και συμβολικές και πραγματικές, θέτοντας οδηγούς κατά την πορεία του μαθητή. Εξηγούν την εμπειρία της ανθρώπινης ψυχής μέσα από τα πέντε στάδια της πνευματικής της πορείας και είναι ανεκτίμητες στον άνθρωπο, δείχνοντας το τεράστιο εύρος των πέντε εμπειριών.»

Καταλαβαίνουμε εδώ, χωρίς καν να κάνουμε τον κόπο να διαβάσουμε το βιβλίο, ότι η υπόθεση του ερχομού του Ιησού στον κόσμο, δίνεται με τελείως διαφορετικό τρόπο από τους εκπροσώπους της Θεοσοφικής Σχολής, που σημειωτέο αποτελεί και τον κορμό της θεωρητικής δομής και της πολυδιαφημιζόμενης Νέας Εποχής. Ο Θεάνθρωπος, αγαπητοί, δεν ήρθε στον κόσμο για να κάνει σεμινάρια για την ευζωία μας, αλλά για να γείρει την ζυγαριά της Θείας Δικαιοσύνης προς το μέρος μας με την προσωπική Του Θυσία και την Άκρα Ταπείνωση Του, μετά τα μοιραία αποτελέσματα της Προπατορικής Πτώσεως! Αυτή είναι η Αλήθεια, η Οδός και η Ζωή, που Εκείνος μας χάρισε απλόχερα και καλά θα κάνετε να σκουπίσετε τα μάτια σας, για να μπορέσετε να δείτε την Αλήθεια αυτή, γιατί φαίνεται ότι το πολύ ΄΄Φως-LUCIS΄΄ του εωσφόρου έχει συννεφιάσει την όρασή σας.

Αυτό το πολύ μικρό παράδειγμα, έχω να παραθέσω αδελφοί, για να πάρουμε μια ιδέα για το πως σκέπτονται οι «νεροκουβαλητές στο Σιωνιστικό μύλο του αναμενόμενου Βασιλιά των Ιουδαίων», για να παραφράσουμε μια παλιότερη έκφραση του Κ.Κ.Ε. Και γεννάται το εύλογο ερώτημα. Που είναι η θέση της εκκλησίας και της διανόησης απέναντι στις σύγχρονες προκλήσεις της εποχής μας;

H απάντηση είναι ΄΄άκρα του τάφου σιωπή΄΄.Και μετά αναρωτιόμαστε γιατί ο Χριστός ΄΄μετακίνησε το καντήλι΄΄. Ας ξυπνήσουμε τώρα έστω στην 12η. Υπάρχει ακόμα λίγος χρόνος. Πολύ λίγος.

 

Νίκος Ψαρουδάκης: Ἡ ἀναστάσιμη προσευχὴ καὶ τὸ μήνυμα τῆς Γυάρου

Νίκος Ψαρουδάκης: Ἡ ἀναστάσιμη προσευχὴ καὶ τὸ μήνυμα τῆς Γυάρου

Ὁ Νίκος Ψαρουδάκης θυμᾶται μὲ πόση λαχτάρα βίωσε προσωπικὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Ἀνάστασης τὸ 1974, στὴν ἐξορία του στὴ Γυάρο. Στὸ ἑπόμενο κείμενο, μιλᾶ γιὰ τὴν ἐξορία του ἀμέσως μετὰ τὴν ἐπιστροφή του.

Η ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΤΗΣ ΓΥΑΡΟΥ

Τὸ «Χριστὸς Ἀνέστη» ἔδιδε κι ἔπαιρνε. Τί χαρούμενα λόγια! Σ’ ὅλα ταὰ πρόσωπα χαρά. Δὲν ἤτανε τώρα ὅπως στὴν ἀρχή. Τώρα ἔβλεπες ἡμεράδα καὶ φῶς. Ἡ Θεία Λειτουργία δὲν εἶναι θέατρο. Εἶναι ζωή. «Ἄγγελοι μετὰ ἀνθρώπων συλλειτουργοῦσιν». ( …)

Ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ εἶχε γίνει, ἡ φυλακή μας συνεχιζόταν, ἡ «ἀνάσταση» ἡ δική μας ἦταν μιὰ ἐλπίδα. Κι ἡ ἐλπίδα εἶναι τὸ ψωμὶ τοῦ δυστυχισμένου …

Ἄν ἡ Ἱ. Σύνοδος μποροῦσε ν’ ἀκούει ὅσα λέγονταν στὴ Γυάρο, τότε θὰ καταλάβαινε πὼς δὲν θὰ ὑπῆρχε κανένα χαμένο πρόβατο, ἂν πρῶτα δὲν ὑπῆρχε ἕνας χαμένος ποιμένας! ( …)

Δὲν ἤμουνα εὐχαριστημένος μὲ τίποτα. Τὸ μόνο ποὺ μ’ ἐνθουσίαζε καὶ μὲ μεθοῦσε, ἦταν ἡ Ἄνοιξη, ὁ Ἀπρίλης. Οἱ ὄψιμες βροχὲς ἔκαμαν ν’ ἀνθίσουν καὶ τὰ βράχια. Κάτι ἀγριολούλουδα μικρὰ μὰ τόσο χαριτωμένα, τόσο ὄμορφα ποὺ σοῦ μιλάγανε στὴν καρδιά. Δὲν ἤτανε λουλούδια. Ἤτανε μάτια ὑπερκόσμιων, ἀγγελικῶν ὄντων μὲ χίλιες λάμψεις κι ὀμορφιές. ( …)
Δὲν ἔβλεπα τὴ στιγμὴ ν’ ἀνοίξει ἡ πόρτα, νὰ χιμήξω ἔξω, περιπλανώμενος μόνος στὰ βουνὰ καὶ τὰ λαγκάδια τοῦ ἀνθισμένου νησιοῦ. ( …)Ἤτανε μιὰ πασχαλιάτικη μέρα τ’ Ἀπρίλη γλυκειά σὰν τὴν ἀγάπη, ἀγνὴ σὰν τὸ χαμόγελο τοῦ μωροῦ, ἀνάλαφρη σὰν αὔρα. Ξεκίνησα γιὰ ταὴν ψηλή κορυφή

Μιὰ προσπάθεια ἀκόμα καὶ ἤμουνα στὴν κορυφή, στὸ πιὸ ψηλό σημεῖο τοῦ νησιοῦ.(…) Ὅλα γιὰ μιὰ στιγμὴ φαίνονται νὰ χάθηκαν. Ὅμως νά! Ὁ τάφος ἀνοικτὸς καὶ ἄδειος! Ἀνέστη ὁ Κύριος! ( …) Ὁ Κύριος νίκησε! Ὁ Κύριος, ὁ Βασιλέας Χριστός, ζεῖ! Τὰ χείλη μου ἄνοιξαν σὲ προσευχή. Μιὰ προσευχή διαφορετική ἀπὸ ἄλλες φορές. Προσευχὴ μαζὶ κι ἐξομολόγηση. Ἴσως ὄχι μονάχα γιὰ μένα, μὰ γιὰ πολλούς. Τὸ παράπονο καὶ ὁ πόνος ὅλου τοῦ κόσμου. Τὸ παράπονο τοῦ ἀνθρώπου ποὺ καταπιέζεται, ποὺ ἀδικεῖται, ποὺ βασανίζεται σ’ ἕνα μπουντρούμι, ποὺ δὲν ἔχει οἰκογένεια, σπίτι καὶ πίστη, δὲν εἶναι μήπως παράπονο καὶ πόνος ὁλόκληρων λαῶν; ( …)

– Τί προσφέραμε, Κύριε, εἶπα φωναχτά, σ’ αὐτοὺς τοὺς λαούς; Τί προσφέραμε γιὰ τὴν εἰρήνη, τὴν ἰσότητα, τὴ δικαιοσύνη, ἀνάμεσα στοὺς λαούς; Προσφέραμε τὸ Εὺαγγέλιο! Μὰ τί εἶναι τὸ Εὐαγγέλιο; Ἕνα κείμενο, ἕνα μήνυμα! Δὲν εἶναι ἡ πράξη, ἡ ζωή. Δὲν εἶναι ὑλοποίηση τῆς ἰδέας. Εἶναι, βέβαια, ἀπαραίτητο νὰ ποῦμε τὸ σωστό, ν’ ἀνοίξουμε τὸ δρόμο. Μὰ αὐτὸ εἶναι τὸ εὔκολο. Αὐτὸ δὲν ἀρκεῖ. Αὐτὸ ποὺ ἀξίζει εἶναι νὰ προχωρήσουμε στὴν πράξη. Νὰ δώσουμε στὸ μήνυμα σάρκα καὶ ὁστᾶ. Κι αὐτὸ δὲν ἔγινε. ( …)

Πόλεμοι, ἀποικιοκρατία, φασισμός, ὑλοκρατία, στυγνὴ ἐκμετάλλευση τῶν ἀδυνάτων καὶ σκλαβιά, αὐτὴ εἶναι ἡ πράξη τῶν Χριστιανῶν, Κύριε! Γι’ αὐτὸ ἦρθες λοιπὸν στὸν κόσμο καὶ γι’ αὐτὸ ἀνέβηκες στὸ Γολγοθᾶ; (…) Μέχρι πότε, Κύριε, θὰ βλέπεις αὐτὴν τὴν κατάσταση καὶ θὰ μακροθυμεῖς; ( …)

Εἶπα καὶ ἄλλα πολλὰ σὲ μιὰ πυρακτωμένη ἐξομολόγηση. ( …) Μὲ κυρίευσε ἐνθουσιασμός μέγας. Νόμιζα πὼς εἶχα φτερά, πὼς δὲν πατοῦσα στὸ χῶμα. Πηγαινοερχόμουνα ἀπὸ τὸ ἕνα σημεῖο στὸ ἄλλο ψάλλοντας. Χόρτασα «Χριστὸς Ἀνέστη»! Ἐκδικήθηκα τὴν Ἀνάσταση τῆς φυλακῆς μὲ τὰ αὐτόματα. Ἐδῶ, μακριὰ ἀπὸ τὴν κακία τοῦ κόσμου, στὴ γλυκειά Ἄνοιξη τ’ Ἀπρίλη, γιόρτασα τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, τὴ ζωοφόρα Άνοιξη της ανθρωπότητας!

Από το βιβλίο “7 μήνες στην Ασφάλεια και τη Γυάρο”, ἔκδοση «Χριστιανικῆς».

“ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΗΣ ΓΥΑΡΟΥ. Ο ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Η ΛΕΙΨΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ” (“Χριστιανική” 27.7.1974)

Μετὰ τὴν ἐπιστορφή του ἀπὸ τὴν ἐξορία, στὸ πρῶτο μεταδικτατορικὸ φύλλο τῆς “Χριστιανικῆς”, ἐλεύθερος πιά, ὁ Νίκος Ψαρουδάκης μιλᾶ γιὰ τὴ Γυάρο. Ἀξίζει νὰ προσεχθεῖ ἡ περιγραφὴ τῶν ἄθλιων συνθηκῶν ποὺ ἐπικρατοῦσαν, γιὰ νὰ μὴ “ξεθωριάζουν” καὶ ξεχνιοῦνται τὰ πράγματα καὶ νὰ μὴν ὑποβαθμίζονται οἱ ἀγῶνες καὶ τὸ τίμημά τους. 

Ἡ Γυάρος εἶναι τὸ στίγμα τοῦ ἑλληνικοῦ κατεστημένου ποὺ στέλνει ἐκεὶ τοὺς ἀντιπαλους του γιὰ νὰ ἐξοντωθοῦν καὶ ἡ δόξα τοῦ ἀγνωνιζόμένου λαοῦ ποὺ νικάει τοὺς ἐχθρούς του μὲ τὴν ἡρωική του ἀντίσταση.(…) Ὁ Ἑλληνικὸς λαὸς πρέπει νὰ μάθη πὼς στὴ Γυάρο γίνηκε στὶς μέρες μας (1947 καὶ ἐντεῦθεν) ἕνα ἀνατριχιαστικὸ μαζικὸ ἔγκλημα (…) Σὲ διαμαρτυρία μας πρὸς τὸν Ὑπουργὸ Δημοσίας Τάξεως γράφαμε ἀναμεσα στ’ ἄλλα:

«Μετεφέρθημεν ἐδῶ (στὴ Γυάρο) εἰς τὴν καρδίαν τοῦ χειμῶνος (11 Ἰανουαρίου ἐ.ἔ.) καὶ ἀντιμετωπίσαμεν συνθήκας αὐτόχρημα ἐξοντωτικάς. Κτίρια χαώδη, ἐγκαταλελειμμένα πρὸ πολλοῦ, χωρὶς θέρμανσιν χωρὶς ὕδρευσιν, χωρὶς φωτισμόν, χωρὶς θύρας, θάλαμοι ἀπέραντοι, κατάλληλοι μόνον ὡς ξυλαποθῆκαι, μὲ ὀγκώδεις ἐξαεριστῆρας, μὲ πορώδη ὀροφήν διὰ τὴν εἴσοδον τῶν όμβρίων ὑδάτων, μᾶς ὑπεδέχθησαν διὰ νὰ ζήσωμεν. Τὸ ψῦχος ἦτο ἀφόρητον  καὶ ἤμεθα ὑποχρεωμένοι διὰ νὰ μὴ παγώσωμεν νὰ περιστρεφώμεθα τρέχοντες ἐντὸς τοῦ θαλάμου ὡς παραφρονήσαντες! Πολλάκις ἐπὶ ἡμέρας ἐστερούμεθα ὕδατος καὶ ἡ ὑδραυλικὴ ἐγκατάστασις ἀντὶ ὕδατος παρεῖχε παχύρρευστον κεραμόχρουν σαπίλαν!»

«Ὅλα αὐτά, «δόξα τῶ Θεῶ», δὲν ὑπάρχουν τώρα. Ὁ Λαὸς δὲν λύγισε καὶ οἱ ἐγκληματίες σαρώθηκαν. Μὰ ὅπως ὁ Λαὸς δὲν πεθαίνει, ἔτσι δυστυχῶς δὲν πεθαίνουν κι οἱ τύραννοί του(…)

«Πρέπει νὰ οἰκοδομήσουμε τὴν ἀληθινὴ Δημοκρατία. Χρειάζεται γενικὴ ἀλλαγή. Μπαλώματα καὶ πασαλείμματα δὲν εἶναι δεκτά. Ἀληθινὴ Δημοκρατία δὲν εἴχαμε ποτὲ στὴν Ἑλλάδα. Γι’ αυτὸ καὶ ἦρθε ἡ 21η Ἀπριλίου 1967. Ὁ μεγαλύτερος ἐχθρὸς τῆς Δημοκρατίας εἶναι ἡ λειψὴ Δημοκρατία.»

 

21η Απριλίου: Αντίσταση σε κάθε μορφής τυραννία

21η Απριλίου: Αντίσταση σε κάθε μορφής τυραννία
Η βαριά κληρονομιά των ασυμβίβαστων αντιδικτατορικών αγώνων της Χ.Δ. και της “Χ”, που μας θυμίζει η επέτειος της 21ης Απριλίου, μας επιβάλλει, όσα χρόνια κι αν περάσουν, να μην ανεχόμαστε οποιασδήποτε μορφής “εκπτώσεις” στις  ελευθερίες του ελληνικού Λαού, αλλά και των άλλων Λαών του κόσμου. Τις οποίες καλούμαστε να υπερασπιζόμαστε ασυμβίβαστα, ενάντια σε οποιασδήποτε μορφής “τυραννικό φρόνημα” τις υπονομεύει και τις καταργεί. 
Οι δικτάτορες επικαλέστηκαν τον ανύπαρκτο “κομμουνιστικό κίνδυνο” για να καταλύσουν το δημοκρατικό πολίτευμα στις 21 Απριλίου 1967.
Εμφανίστηκαν υπερασπιστές του Ἐθνους και κατέστησαν υπαίτιοι της μεγαλύτερης εθνικής καταστροφής μετά τη Μικρασιατική, με την άλωση του ελληνικότατου βόρειου τμήματος της Κύπρου. Αφού απέσυραν τη Μεραρχία που είχε αποστείλει ο Γεώργιος Παπανδρέου, υπονόμευσαν συστηματικά τον εκλεγμένο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, με αποκορύφωμα το προδοτικό πραξικόπημα που αποτέλεσε το πρόσχημα της τουρκικής εισβολής.
Εμφανίσθηκαν υπερασπιστές του Χριστιανισμού και προκάλεσαν τη χειρότερη και πιο αυθαίρετη επέμβαση στα εσωτερικά της Διοικούσας Εκκλησίας, με την επιβολή της αντικανονικής “αριστίνδην συνόδου” και “δοτού” Αρχιεπισκόπου. Και όταν η εμφανής αυτή παρανομία ανατράπηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας και ακολούθησε η 2η φάση της δικτατορίας, η εκδίωξη χωρίς απολογία 11 αρχιερέων προκάλεσε αναταραχές, διχασμούς και σκανδαλισμό στους πιστούς δεκαετίες μετά την πτώση της δικτατορίας. 
Δυστυχώς, όπως είχε προβλέψει ο νομπελίστας Γιώργος Σεφέρης με τη δήλωσή του στο βρετανικό ραδιόφωνο BBC από το 1969,
“Ὅλοι πιὰ τὸ διδάχτηκαν καὶ τὸ ξέρουν πὼς στὶς δικτατορικὲς καταστάσεις ἡ ἀρχὴ μπορεῖ νὰ μοιάζει εὔκολη, ὅμως ἡ τραγωδία περιμένει ἀναπότρεπτη στὸ τέλος. Τὸ δράμα αὐτοῦ τοῦ τέλους μᾶς βασανίζει, συνειδητὰ ἢ ἀσυνείδητα, ὅπως στοὺς παμπάλαιους χοροὺς τοῦ Αἰσχύλου. Ὅσο μένει ἡ ἀνωμαλία, τόσο προχωρεῖ τὸ κακό.”
Εξάλλου, η ελευθερία είναι δώρο Θεού: «Δὲν σᾶς λέω πιὰ, δούλους γιατὶ ὁ δοῦλος δὲν ξέρει τὶ κάνει ὁ Κύριός του. Ἐσᾶς σᾶς ἀποκαλῶ φίλους, γιατὶ σᾶς ἔκανα γνωστὰ όλα ὅσα ἔχω ἀκούσει ἀπὸ τὸν πατέρα μου»  (1ο Εὐαγγέλιο  ὄρθρου Μεγάλης Παρασκευῆς, Κατὰ Ἰωάννη). Ὁ ἄνθρωπος ἀπελευθερώνεται καὶ γίνεται φίλος μὲ τὸ Θεό, αὐτεξούσιος καὶ ἐλεύθερος ἀπὸ κάθε τυραννία. «Ὁ πρῶτος οὖν ὑμῶν ἔστω πάντων διάκονος, ὁ δὲ ἄρχων ὡς ὁ ἀρχόμενος…  Τυραννὶς δὲ γνώμῃ αὐθαίρετος», ἀναφωνεῖ ὁ ἱερὸς ὐμνωδὸς στὰ τροπάρια τῆς Μεγάλης Δευτέρας. Η Ανάσταση του Χριστού έρχεται να δώσει συν τοις άλλοις τη δυνατότητα απελευθέρωσης από την «απάνθρωπη τυραννία» του διαβόλου πάνω στο ανθρώπινο γένος, προτύπωση κάθε τυράννου.
Όπως τονίζεται στο 4ο φυλλάδιο της αντιναζιστικής οργάνωσης “Λευκό Ρόδο”:  “Παντοῦ καὶ πάντοτε, οἱ δαίμονες παραμόνευαν στὸ σκοτάδι, περιμένοντας τὴ στιγμὴ ποὺ ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀδύναμος· ὅταν μὲ τὴ δική του βούληση ἐγκαταλείπει τὴ θέση του στὴν τάξη τῆς Δημιουργίας, ὅπως δημιουργήθηκε γι’ αὐτὸν ἀπὸ τὸ Θεό ἐν ἐλευθερίᾳ, ὅταν ὑποχωρεῖ στὴ δύναμη τοῦ κακοῦ καὶ ἀποχωρίζεται ἀπὸ τὶς ἄνωθεν δυνάμεις κι ἀφοῦ θεληματικὰ κάνει τὸ πρῶτο βῆμα, ὁδηγεῖται ὁλένα στὸ ἑπόμενο μὲ ραγδαῖα ἐπιταχυνόμενο ρυθμό. Παντοῦ καὶ σὲ ὅλους τοὺς καιροὺς τῆς μεγαλύτερης κρίσης, ἔχουν ἐμφανισθεῖ ἄνθρωποι, προφῆτες καὶ ἅγιοι, ποὺ ἀγαπᾶνε τὴν ἐλευθερία τους, κήρυξαν τὸν Μοναδικὸ Θεό, καὶ μὲ τὴ βοήθειά Του ὁδήγησαν τὸ λαὸ στὴν ἀντιστροφὴ τῆς πτωτικῆς του πορείας. ῾Ο ἄνθρωπος εἶναι, βέβαια, ἐλεύθερος, ἀλλὰ χωρὶς τὸν ἀληθινὸ Θεὸ εἶναι ἀνυπεράσπιστος ἐνάντια στὸ κακό.”
Ο ιδρυτής της Χ.Δ. και της “Χ”, ο αείμνηστος Χριστιανός αγωνιστής της Δημοκρατίας και της κοινωνικής δικαιοσύνης Νίκος Ψαρουδάκης, με την αρθρογραφία του κατέρριψε το “χριστιανικό” προσωπείο του χουντικού καθεστώτος, αλλά και καταπολέμησε την απόπειρα της Χούντας να νομιμοποιηθεί πολιτικά με την “πολιτικοποίηση” Μαρκεζίνη. Χωρίς τις σημερινές βεβαιότητες και πολιτικές παραδοχές, ο Νίκος Ψαρουδάκης το μόνο που δεχόταν ήταν η αποχώρηση των δικτατόρων και η επιστροφή στη δημοκρατική ομαλότητα, με ταυτόχρονη καταπολέμηση όλων εκείνων των παθογενειών οι οποίες είχαν δημιουργήσει πατήματα και προσχήματα για τη δικτατορική εκτροπή.
“ΓΙΑ ΠΟΙΑ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΜΙΛΑΤΕ κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΕ; “
Τον παραπάνω τίτλο είχε το ιστορικό άρθρο του φύλλου του Ιουνίου 1973 του Νίκου Ψαρουδάκη, όπου γραφόταν μεταξύ άλλων:

«Ὁ κ. Παπαδόπουλος μᾶς ἐκάλεσε σὲ τόνο στρατιωτικοῦ παραγγέλματος ν’ ἀναφωνήσωμε: «Ζήτω ἡ Δημοκρατία» ! Ἔτσι  ξαφνικά, ἐν τῶ ἅμα καὶ τὸ θαῦμα, οἱ πρωτεργάτες τῆς ἑξάχρονης «ἀνωμαλίας» ἔκαμαν στροφὴ 180 μοιρῶν, κατάργησαν τὴν Βασιλευομένη Δημοκρατία κι «ἐγκατέστησαν» τὴν ἀβασίλευτη! (…) ὁ τίτλος λοιπὸν τοῦ πολιτεύματος, τὸ Πολυχρόνιο κι οἱ φωτογραφίες στὰ Δημόσια Γραφεῖα ἦταν ἡ οὐσία τῆς Δημοκρατίας; ὅταν ἡ Δημοκρατία καταλύθηκε τὴν 21 Ἀπριλίου 1967, τὴν ἴδια μέρα ἄλλαξαν τὰ πάντα. Τὰ ἀτομικὰ δικαιώματα καταπατήθηκαν, πολίτες συνελήφθησαν, κόμματα ἔκλεισαν, ὁ Τύπος φιμώθηκε, ὁ λαὸς ἀπὸ κυρίαρχος ἔγινε κυριαρχούμενος, κι ἡ μοναδικὴ «ἐλευθερία» τοῦ πολίτου ἦταν νὰ ἐπευφημῆ τοὺς σωτῆρες του! Τώρα ποὺ ἐπαναφέρθηκε ἡ Δημοκρατία καὶ μάλιστα ἡ ἀβασίλευτη, γιατὶ δὲν ἦρθαν μαζί της ὅλα ἐκεῖνα ποὺ ἀναγκαῖα τὴν ἀκολουθοῦν; Γιτὶ τότε ποὺ ἦρθε ἡ δικτατορία δὲμ ἦρθε ὡς λέξη ἀλλὰ ἦρθε ὡς πράξη καὶ τώρα ποὺ «ἦρθε» ἡ Δημοκρατία ἦρθε ὡς λέξη καὶ ἀπουσιάζει ὡς πράξη;»Ἰούνιος 1973. Ἀπὸ τὸ πρωτοσέλιδο ἄρθρο μὲ τὸν παραπάνω τίτλο. Μετὰ τὸ «Κίνημα τοῦ Ναυτικοῦ» τοῦ Μαΐου, τὸ «Ὑπουργικὸ Συμβούλιο» τῆς Χούντας ἄλλαξε μὲ ἀπόφασή του τὸ πολίτευμα ταῆς χώρας σὲ «ἀβασίλευτη δημοκρατία». Τὴν ἀπόφαση αὐτὴ ἐπκύρωσε μὲ νόθο Δημοψήφισμα, στὸ ὁποῖο ὁ Νίκος Ψαρουδάκης καὶ ἡ «Χ» κάλεσαν τὸ Λαὸ νὰ ψηφίσει ΟΧΙ.

Η αρθρογραφία του Νίκου Ψαρουδάκη, όλο και πιο επιθετική, προκάλεσε κατακόρυφη άνοδο της κυκλοφορίας της εφημερίδας, που άγγιξε και τις 100.000 φύλλα, παρά το κλίμα τρομοκρατίας. Του όμως στοίχισε την εξορία στη Γυάρο από τη δικτατορία του Ιωαννίδη. Με το άρθρο “Ο ΤΥΡΑΝΝΟΣ ΕΠΕΣΕ. ΝΑ ΠΕΣΕΙ ΚΑΙ Η ΤΥΡΑΝΝΙΑ” τον Δεκέμβριο του 1973, αμέσως μετά την ανατροπή του Παπαδόπουλου η εφημερίδα έκλεισε. Στη ΦΩΤΟ η πόρτα των τότε γραφείων επί της οδού Σόλωνος 126, με λουκέτο και αλυσίδα που πέρασε τότε η αστυνομία.    

Ξανακυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1974, αδιαλείπτως μέχρι σήμερα, μετά την πτώση του καθεστώτος τον Ιούλιο του 1974 και την επιστροφή του Νίκου Ψαρουδάκη από τη Γυάρο.    

       

Ο κοινωνικός π. Γεώργιος Μεταλληνός

Ο κοινωνικός π. Γεώργιος Μεταλληνός
Δύο εβδομάδες συμπληρώνονται σήμερα από τη μέρα της κοίμησης του π. Γεώργιου Μεταλληνού στις 19 Δεκεμβρίου.
Πολλά διαβάζουμε και ακούμε αυτές τις μέρες για τον μακαριστό π. Γεώργιο, όμως σε αυτό το σημείωμα θα ασχοληθούμε σύντομα με την κοινωνική του διδασκαλία, που πάντοτε είχε την αντίστοιχη επαναστατική πολιτική της έκφραση. Ο π. Γεώργιος συχνά σε τηλεοπτικές του εμφανίσεις συνήθιζε να αποκαλεί τον εαυτό του “χριστιανό κομμουνιστή, αλλά όχι μαρξιστή” ή “χριστιανό κομμουνιστή του ‘ην αυτοίς άπαντα κοινά’“. Ο γράφων είχε την ευκαιρία να ακούσει ομιλία του προ ετών στο Ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στη Θεσσαλονίκη κατά τη Μ. Σαρακοστή, όπου τόνιζε ότι δε θα έπρεπε κανείς να σκανδαλίζεται από την έκφραση αυτή, διότι, όπως ισχυριζόταν, αυτά τα πράγματα είναι δικά μας και τα έχουμε απεμπολήσει.

Σε ένα εξαιρετικό άρθρο που δημοσίευσε πριν 4,5 χρόνια υπό τον τίτλο

“ΤO ΠΟΛIΤΕΥΜΑ ΤΗΣ OΡΘΟΔΟΞIAΣ: Λησμονημένη ἢ λιγότερο προσεγμένη διάσταση;”, θα τονίσει  “µερικὰ σφάλµατά µας ποὺ ἐξ αἰτίας τῶν ἱστορικῶν συνθηκῶν ἔγιναν πιὰ καὶ γιὰ τὴν Ὀρθοδοξία καθεστώς”. Ως πρώτο, επισημαίνει τον περιορισμό του Χριστού “µόνο στὰ πνευµατικὰ ζητήµατα. Στὴ κατακόρυφη διάσταση. Τὸ κέντρο µας γίνεται ἡ λατρεία, ἡ ἀτοµική µας κατάρτιση, καὶ τὰ ἔργα ἀγάπης, ποὺ λίγο διαφέρουν ἀπὸ τὶς προσκοπικὲς «καλὲς πράξεις». Ἔτσι δηµιουργεῖται ὁ ἀστοχριστιανισµός. Εἴµασθε, λοιπόν, εὐγνώµονες, διότι µποροῦµε καὶ τελοῦµε «τὰ τῆς λατρείας» µας ἀνενόχλητοι, στοὺς τέσσερις τοίχους τῶν ναῶν µας. Ξεχνοῦµε, ἔτσι, τὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ µέσα στὸ κοινωνικὸ στίβο, ποὺ εἶναι ἡ περισσότερο γι᾽ Αὐτὸν ἀρεστὴ καὶ ὀρθή, ἂν θυµηθοῦµε λίγο τούς παλαιοδιαθηκικοὺς προφῆτες. Μιὰ τέτοια µορφὴ χριστιανισµοῦ, µονοµερὴς ἤ µᾶλλον µονοφυσιτική, δίνει τὸ δικαίωµα νὰ κατηγορεῖται ὁ χριστιανισµὸς σὰν «τὸ ὄπιο τοῦ λαοῦ“.
Η έκφραση αυτή (“Αστοχριστιανισμός”) είναι πράγματι μία λέξη που ο αείμνηστος ιδρυτής της Χριστιανικής Δημοκρατίας Νίκος Ψαρουδάκης χρησιμοποιούσε κατά κόρον, για να στηλιτεύσει την καθεστωτική διαστρέβλωση του χριστιανισμού στις αστικές-κεφαλαιοκρατικές κοινωνίες, που τον καθιστά ένα αλλοτριωμένο σύστημα ατομικής ηθικής και σωτηρίας ή “ατομικής δικαιοσύνης”, έτοιμη πατερίτσα του κεφαλαιοκρατικού συστήματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο π. Γεώργιος Μεταλληνός, παρά τις διαφωνίες του, έχει αναφερθεί στο βιβλίο του “Συναντήσεις: ερευνητικές ανιχνεύσεις στην Ιστορία και το παρόν” (εκδ. Αρμός, 2005) στην επίδραση των βιβλίων ιδιαίτερα του Ν. Ψαρουδάκη τόσο στον ίδιο όσο και στα παιδιά της γενιάς του, που, όπως αναφέρει, τελούσαν μέσα στα “ασφυκτικά ευσεβιστικά πλαίσια των γυμνασιακών τους χρόνων”. Ο π. Γεώργιος, όπως γράφει για όλη τη γενιά του, μέσω των βιβλίων του Νίκου Ψαρουδάκη γνώρισε μια άλλη, άγνωστη ως τότε πλευρά του χριστιανισμού, που ήταν βέβαια η κοινωνική του πλευρά.
Πρέπει, κλείνοντας αυτό το σύντομο σημείωμα, να τονιστεί η τεράστια προσφορά του π. Γεώργιου στον τομέα αυτόν. Πολλά βιβλία του, παλαιά και νεότερα, η συμμετοχή του σε ημερίδες χριστιανομαρξιστικού διαλόγου, η συμμετοχή του σε τηλεοπτικές συζητήσεις, ομιλίες, άρθρα, θ. κηρύγματα έχουν διατρανώσει την πίστη και τον συνεπέστατο και αδιάλλειπτο αγώνα του για αυτό που συχνά αποκαλείται “χριστιανικός κοινωνισμός”. Τόσο στο ιδεώδες, τον “πολικό αστέρα” της κοινωνικοπολιτικής μας ζωής, όπως και στην ελπίδα και τον αγώνα για την επίτευξή του.
Ας είναι αιώνια η μνήμη του και ας μας εμπνεύσει η πλουσιότατη χριστιανοκοινωνική διδαχή και το παράδειγμά του.

 

Νίκος Ψαρουδάκης: Ἀγάπη καὶ σεβασμός, ὄχι θεοποίηση καὶ λατρεία ἔθνους καὶ πατρίδας

Νίκος Ψαρουδάκης: Ἀγάπη καὶ σεβασμός, ὄχι θεοποίηση καὶ λατρεία ἔθνους καὶ πατρίδας

Τὸ πιὸ κάτω κείμενο τοῦ Νίκου Ψαρουδάκη ἔχει ἀναδημοσιευθεῖ στὴν παλαιὰ ἱστοσελίδα τὸ 2012, μὲ ἀφορμὴ τὴν ἄνοδο τῆς νεοναζιστικῆς Χρυσῆς Αὐγῆς καὶ τῆς “γοητείας” ποὺ ἀσκοῦσε σὲ ὁρισμένους χριστιανούς. Τώρα, ἡ Χρυσῆ Αὐγὴ φαίνεται νὰ παρέρχεται, ὅμως οἱ κακοδοξίες μένουν ἐκφραζόμενες ἀπὸ ἄλλους ποὺ παίρνουν τὴ “σκυτάλη”. Ὅπως μένουν καὶ τὰ προβλήματα ποὺ θεριεύουν τὸν πειρασμὸ τοῦ μίσους πρὸς τὸν συνάνθρωπο.

Γιὰ τὸν Νίκο Ψαρουδάκη, ἔθνος καὶ πατρίδα δὲν εἶναι μιὰ ἀόριστη ἰδέα ποὺ προσκυνᾶμε στὴ θέση τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ πρόσωπα καὶ πράγματα, παραδόσεις καὶ ἀναμνήσεις πολὺ συγκεκριμένα, μὲ τὰ ὁποῖα συμβιώνουμε καὶ τὰ ὁποῖα βιώνουμε, ἀγαπᾶμε καὶ ὑπερασπιζόμαστε. Κι ἐπειδὴ ἐμεῖς ἀγαπᾶμε τὴν πατρίδα μας, ἀναγνωριζουμε καὶ στὸν κάθε ἄλλο συνάνθρωπό μας το δικαίωμα νὰ ἀγαπᾶ τὴ δική του. Ἡ πατρίδα εἶναι τὸ μέσο ποὺ πρέπει νὰ ὑπηρετεῖ μιὰ κοινὴ ζωὴ ὅλων τῶν πολιτῶν της σὲ καθεστὼς ἐλευθερίας καὶ δικαιοσύνης, σύμφωνη μὲ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία.  

Τὸ 1940-44, μπορεῖ ἡ Ἐκκλησία νὰ μὴ διέθετε τόσα στελέχη καὶ θεολόγους τοῦ σημερινοῦ ὑψηλοῦ ἐπιπέδου, ἀλλὰ ὁ Λαὸς στὴν συντριπτικὴ πλειοψηφία του βίωνε τὴν Ὀρθόδοξη Παράδοση. Αὐτὸς ἦταν ἕνας βασικὸς λόγος ποὺ δὲν εὐδοκίμησε μαζικὸ φασιστικὸ κόμμα ὅπως στὶς χῶρες τῆς κεντρικῆς καὶ δυτικῆς Εὐρώπης. Ὁ ἴδιος ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς ποὺ θαύμαζε τὸ φασισμό, ἐλάχιστους ὀπαδοὺς συγκέντρωνε. Ἔτσι, ἡ δικτατορία ποὺ ἐπέβαλε σὲ συνεργασία μὲ τὸν βασιλέα Γεώργιο Β’, ἦταν κρατικὴ καὶ ὄχι μονοκομματικὴ ὅπως στὴ Γερμανία καὶ στὴν Ἰταλία.

Καρπὸς τοῦ ἐκδυτικισμοῦ τῆς κοινωνίας, τῆς ἀτομοκρατίας συνδυασμένης μὲ τὴν ἀνασφάλεια καὶ τὴν κρίση, εἶναι ἡ μαζικὴ εὐδοκίμηση τέτοιων θέσεων στὴ σήμερινὴ Ἑλλάδα.   

 Τοῦ Νίκου Ψαρουδάκη* 

῾Ο χριστιανός γνωρίζει πώς δέν εἶναι στόν κόσμο αὐτό ἡ ὁριστική του διαμονή, πώς δέν «ἔχει ὧδε μένουσαν πόλιν». ῾Ο ἄνθρωπος δέν εἶναι δημιούργημα τοῦ κόσμου, μά τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Θεός ἔδωσε στόν ἄνθρωπο κατοικία του τή γῆ, ὅπου σύμφωνα μέ τούς φυσικούς νόμους περνᾶ τήν σύντομη ζωή του. ῾Η ἐγκόσμια ζωή, σ᾿ ἀναφορά μέ τήν αἰωνιότητα, δέν εἶναι οὔτε μιά σταγόνα στόν ὠκεανό. Γι᾿ αὐτό εἶναι ἀντιανθρώπινο κάθε τι πού στήν σύντομη τωρινή ζωή καταστρέφει τή μέλλουσα, πού εἶναι ἡ παντοτεινή. Μεγάλο ρόλο στό ζήτημα αὐτό παίζει ἡ σχέση τοῦ ἀτόμου μέ τήν πατρίδα του καί τή φυλή του.

Μέσα γιὰ τὴ ζωὴ σύμφωνη μὲ τὴ χριστιανικὴ διδασκαλία καὶ ὄχι αὐτοσκοπὸς ἡ πατρίδα καὶ ἡ φυλή

Ἡ πατρίδα κι ἡ φυλή ἔχουν γιά τό χριστιανό τή σημασία πού ἔχει κάθε ἄλλο πρᾶγμα πού ἐπηρεάζει τήν πραγματοποίηση τῆς χριστιανικῆς του ἀποστολῆς. Ἡ πατρίδα κι ἡ φυλή ἔχουν νόημα, μόνο ἐφόσον βοηθοῦν τόν ἄνθρωπο στόν ἀγώνα του νά τελειοποιηθῆ καί νά ζήση, ὅπως ὁρίζει ἡ διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι μέσα γιά τή ζωή κι᾿ ὄχι σκοπός. Δέν ὑπάρχουν οἱ ἄνθρωποι γιά τήν πατρίδα, μά ἡ πατρίδα γιά τούς ἀνθρώπους. ῞Οταν ἡ πατρίδα ἐμποδίζη τόν ἄνθρωπο στήν ἐξέλιξή του ἤ καταστρέφη τή ζωή του, τότε πρέπει νά χτυπηθῆ, ὅπως καί κάθε ἄλλος ἐχθρός. Ὁ Χριστιανός ἀγαπᾶ τήν πατρίδα του καί τό ἔθνος του, ἀλλά δέν αἰσθάνεται λατρεία γι᾿ αὐτά. Ἀποδίδει σ᾿ αὐτά τό σεβασμό πού πρέπει, μά ἀπέχει πολύ ἀπ᾿ τόν ὑστερικό θαυμασμό καί τή θεοποίησή τους. Details