Η Ε.Ε. ΣΕ ΚΡΊΣΗ ΤΑΥΤOΤΗΤΑΣ, ΣΤOΧΩΝ ΚΑΙ ΠΡOΣΑΝΑΤOΛΙΣΜOΥ
του Ηρακλή Κανακάκη
Οι Ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου ήρθαν να επιβεβαιώσουν αυτό που τα τελευταία χρόνια μαρτυρείται όλο και πιο έντονα, όλο και πιο εμφατικά. Ότι η Ε.Ε. βρίσκεται σε κρίση ταυτότητας, στόχων και προσανατολισμού. Σε αποσυνθετική και παρακμιακή πορεία που οδηγεί στον εγκεφαλικό της θάνατο.
Θάνατος εκ των έσω
Οι φιλοσοφικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις που διαμόρφωσαν την Ε.Ε. αμφισβητούνται και εγκαταλείπονται, μέσα σε μία περιδίνηση που προκαλούν οι οξείς εθνικοί ανταγωνισμοί και η δημογραφική γήρανση. Φαινόμενα ακραίου πολιτισμικού και πολιτικού διχασμού, όπως ο ηθικός σχετικισμός και εκφυλιστικές συμπεριφορές σε ό,τι αφορά τον ταυτοτικό και έμφυλο προσδιορισμό. Το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο οικοδόμησής της και η αγκίστρωση των θεσμών της στη λογική τής αέναης προσαρμογής στη χρηματιστική παγκοσμιοποίηση και μεγέθυνση της οικονομίας. Η αποξένωση των λαών από τα κέντρα άσκησης της εξουσίας της Ε.Ε., τα οποία ούτε εκλέγονται, ούτε λογοδοτούν.
Κοινωνίες που δεν μοιράζονται τις ίδιες αξίες. Δεν σέβονται τους ίδιους θεσμούς και δεν έχουν κοινό κώδικα επικοινωνίας, δεν μπορούν να έχουν συνοχή, ισχύ και πρόοδο. Κοινωνίες που αυτοκτονικά και παρανοϊκά επιστρέφουν στον πρωτογονισμό της ατομοκρατίας, του ενστίκτου και των ορμών. Που υποτάσσονται, με το στανιό, στην ισοπεδωτική ομοιομορφοποίηση των «Αγορών», άγονται στον κατακερματισμό και στη διάλυση.
Σήμερα, ο κύριος εχθρός της Ε.Ε. είναι οι πολιτικές, θεσμικές και οικονομικές πρακτικές της, που προωθούν τη νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική ολοκλήρωση των ευρωπαϊκών οικονομιών, η οποία δεν αφήνει περιθώρια βελτίωσης του βιοτικού επιπέδου. Δημιουργεί τρομακτικές ανισότητες, πολιτικές ανισορροπίες και εθνικές αντιθέσεις, που έχουν φέρει τις ευρωπαϊκές κοινωνίες στα προ του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επίπεδα ανισότητας.
Στα χρόνια του θριάμβου της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής κυριαρχίας βρίσκεται σε υποχώρηση και η ποιότητα της Δημοκρατίας, παγκοσμίως αλλά και στην Ε.Ε.
Η ετήσια έρευνα του Economist Intelligence Unit για την ποιότητα της Δημοκρατίας το 2020 διαπιστώνει, ότι μόλις το 8,4% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει σε πλήρη Δημοκρατία. Η δε παγκόσμια βαθμολογία 5,37 στα 10 είναι η χαμηλότερη που καταγράφεται από τότε που ξεκίνησε να διεξάγεται η έρευνα, το 2006. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται είναι: η εκλογική διαδικασία και ο πλουραλισμός, λειτουργία της κυβέρνησης, πολιτική συμμετοχή, πολιτική κουλτούρα και πολιτικές ελευθερίες.
Το 2021, σύμφωνα με την έκθεση, μόνο 64 χώρες στον κόσμο από τις 167 έχουν «κάποιου είδους Δημοκρατία». Σ’ αυτές ζει το 45,7% του παγκόσμιου πληθυσμού. Από τις 64 μόλις 21 χαρακτηρίζονται ως πλήρεις Δημοκρατίες με το 6,4% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Η Ε.Ε. ξεχωρίζει για τη δημοκρατικότητά της αλλά κι εδώ υπάρχει σοβαρό έλλειμμα Δημοκρατίας. (Για περισσότερα παραπέμπουμε στο βιβλίο του Χρήστου Α. Φραγκονικολόπουλου «Ευρωπαϊκή Ένωση. Από την παγκόσμια υγειονομική κρίση στον πόλεμο της Ουκρανίας», Εκδόσεις ΕΠΙΚΕΝΤΡΟ, 2022).
Το «λίπασμα» ανόδου της ακροδεξιάς
Η αρχιτεκτονική της Ε.Ε. και οι πολιτικές που απορρέουν απ’ αυτήν δεν έχουν καμιά σχέση με τα φληναφήματα περί ισοτιμίας των εταίρων, περί αλληλεγγύης και συναλληλίας των μελών. Περί ισοτίμων και ισοβαρών εταίρων.
Η δομή της, που ευνοεί την ανισομετρία και γεννά τις αποκλίσεις και τις αντιθέσεις, είναι το καύσιμο συντήρησης και ανόδου της ευρωπαϊκής ακροδεξιάς, η οποία δεν εκφράζεται κατά τρόπο ενιαίο και συμπαγή.
Στην ακροδεξιά αθροίζονται, εκτός από νεοφασιστικά μορφώματα, ποικίλες δυνάμεις με βάση τον εθνικισμό, το λαϊκισμό, το μεταναστευτικό, την απέχθεια στις πράσινες πολιτικές, τον ευρωσκεπτικισμό. Διαφορές καταγράφονται και στα θέματα ΝΑΤΟ, Ρωσίας και Κίνας.
Αν δεν ήταν πολυδιασπασμένη και συγκροτούσε ενιαία ομάδα θα ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη δύναμη στο Ευρωκοινοβούλιο.
Προαπαιτούμενα για μία επανεκκίνηση
Χωρίς πραγματική δημοκρατική αναμόρφωση της Ε.Ε., με πρωταρχικά στοιχεία την κοινωνική αλληλεγγύη και δικαιοσύνη, την πολιτική ενοποίηση, την οικονομική σύγκλιση, την ισότητα των λαών, η Ε.Ε. δεν έχει μέλλον. Ολοένα και περισσότεροι θα προσχωρούν στην ιδέα, πως οι λαοί μόνοι τους μπορούν να τα καταφέρουν καλύτερα. Ολοένα, θα γίνεται λιγότερο σημαντική και θα ξεπέφτει στα μάτια των Ευρωπαίων πολιτών.
Το φάντασμα της αποσύνθεσης που πλανάται πάνω της μπορεί, με αλλαγή πορείας, να αποσκορακισθεί;
Μεταξύ των βημάτων, για μία δυναμική ευρωενωσιακή επανεκκίνηση, είναι και τα ακόλουθα:
1. Να τεθεί πλαίσιο ρύθμισης των αγορών και αυστηρού ελέγχου του ανεξέλεγκτου χρηματιστικού καπιταλιστικού τομέα με τον έντονο κερδοσκοπικό χαρακτήρα.
2. Το Σύμφωνο Σταθερότητας να μετατραπεί σε Σύμφωνο Σύγκλισης και βιώσιμης Ανάπτυξης, με περισσότερη Δημοκρατία και κράτος δικαίου. Με διαφορετικά παραδείγματα ανάπτυξης προσαρμοσμένα σε περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς στόχους.
3. Το μεταναστευτικό-προσφυγικό να αντιμετωπισθεί στις ρίζες του. Οι χθεσινοί άποικοι που αποικίζουν τη Δύση πρέπει να μείνουν στον τόπο τους. Αυτό σημαίνει βελτίωση των συνθηκών ζωής στον αναπτυσσόμενο κόσμο. Σημαίνει ακύρωση των αιτίων που προκαλούν τις μετακινήσεις: πόλεμος, φτώχεια, εμφύλιες συγκρούσεις, οικολογικά προβλήματα εξαιτίας της κλιματικής κρίσης.
4. Στη θέση του μονοπολικού κόσμου που προέκυψε από την αυτοκατάρρευση της ΕΣΣΔ, έχει αναδυθεί ένας νέος κόσμος, ο οποίος αντιδρά στην αμερικανοκεντρική παγκόσμια ηγεμονία. Η πρόσδεση της Ε.Ε. στο ατλαντικό άρμα, με σχέση υποταγής, έχει βλάψει καίρια τα συμφέροντά της. Οι οικονομικές κυρώσεις στην Ρωσία διεύρυναν το οικονομικό χάσμα Ε.Ε. και Η.Π.Α.
Η ρωσική οικονομία βρήκε άλλες διεξόδους για τα πετρελαιοειδή της. Η Αμερική κατέκλυσε την Ευρώπη με πανάκριβο υγροποιημένο φυσικό αέριο και πετρέλαιο από σχιστολιθικά πετρώματα. Και η θέση της ευρωπαϊκής οικονομίας στην παγκόσμια κατάταξη υποχώρησε.
Το 1980 οι οικονομίες των χωρών της Ε.Ε. αποτελούσαν το 25% του παγκόσμιου ΑΕΠ, το 2022 το 15% και το 2023 το 12%. Στη δυσμενή εξέλιξη επέδρασε και η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου.
5. Να ενισχύσει το ρόλο της, ο οποίος σήμερα είναι ισχνός και επικουρικός, στη γεωπολιτική σκακιέρα. Να καταστεί παραγωγός και πάροχος ασφαλείας, διαμορφώνοντας πολιτική ασφάλειας ξεχωριστή από το ΝΑΤΟ και επενδύοντας στην αμυντική βιομηχανία και στην κοινή άμυνα.
6. Να στειρωθεί η μήτρα που γεννά το χαλασμένο και το άρρωστο. Το σημερινό πολιτισμικό μοντέλο, το οποίο έχει ως κύρια γνωρίσματα την ομοιογενοποίηση, την αλλοίωση των δημογραφικών χαρακτηριστικών, το θρησκευτικό αποχρωματισμό, την κοινωνική απορρύθμιση.
Όλα αυτά, όμως, προϋποθέτουν αναδόμηση και αναμόρφωση του ευρωενωσιακού οικοδομήματος. Πόσο εφικτό είναι, ιδιαίτερα σήμερα, με ευρωπαϊκές ηγεσίες ληθαργικές και ολίγιστες, υποτελείς στον οικονομικό παράγοντα;
“Χριστιανική” 27 Ιουνίου 2024