• Παρασιτική οἰκονομία- το “νιούσπικ” του νεοφιλελευθερισμοῦ- ἄκρα ἀναλγησία ἡ ἔλλειψη προστασίας πρώτης κατοικίας-ἡ ἐπιθετικὴ πολιτικὴ τῶν τοκιστῶν γιὰ τὴν παγίδευση δανειζομένων-ἀπανθρωπία ἡ ἄρνηση τοῦ δανεισμοῦ σὲ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, ἐκμετάλλευση ὁ δανεισμὸς μὲ τόκο-νὰ ἀποφεύγεται ὁ ἀλόγιστος δανεισμός

Ἄκρως έπίκαιρος ὁ «κατὰ τοκιζόντων» λόγος τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη τιμᾶται στὶς 10 Ἰανουαρίου. Mὲ ἄξονα τὴν ἀπαγόρευση τοῦ δανεισμοῦ μὲ τόκο, ἀντιπαραβάλλει τὸν παρασιτικὸ χαρακτήρα τοῦ κατ’ ἐπάγγελμα τοκιστῆ μὲ τὴν πραγματικὴ οἰκονομία:

Ἡ παρασιτικὴ οἰκονομία τοῦ τοκισμοῦ σὲ ἀντιπαράθεση μὲ τὴν παραγωγικὴ οἰκονομία

Ἀργὸς καὶ πλεονεκτικὸς ὁ βίος ὁ τοῦ τοκίζοντος. Δὲν γνώρισε, οὔτε τὸν κόπο τῆς γεωργίας, οὔτε τὴν ἐπινοητικότητα τῆς ἐμπορίας, ἀλλὰ κάθεται σ’ ἕνα τόπο, διατρέφοντας ἐπὶ τῆς ἑστίας θηρία. Θέλει τὰ πάντα νὰ τοῦ φυτρώνουν χωρὶς σπορὰ καὶ ὄργωμα.
Ἀλέτρι του εἶναι ἡ πέννα
Χωράφι του τὸ χαρτί,
Σπόρος του τὸ μελάνι,
Βροχὴ ὁ χρόνος ποὺ σιγά-σιγὰ αὐξάνει τὸν καρπὸ τῶν χρημάτων,
Δρεπάνι ἡ ἀπαίτηση
Ἁλώνι τὸ σπίτι του, ἀπ’ ὅπου ἁλωνίζει.
Ὅ,τι ἔχουν οἱ ἄλλοι τὸ βλέπει σὰν δικό του, εὔχεται ἀνάγκες καὶ συμφορὲς στοὺς Μισεῖ ὅσους εἶναι αὐτάρκεις καὶ θεωρεῖ ἐχθρούς του ὅσους δὲν δανείζονται.
Παραμονεύει στὰ δικαστήρια, γιὰ νὰ βρεῖ κάποιον στενεμένο ἀπὸ τοὺς πιστωτές κι ἀκολουθεῖ τοὺς εἰσπράκτορες ὅπως στοὺς πολέμους οἱ γύπες ἀκολουθοῦν τὶς στρατιωτικὲς παρατάξεις.
Περιφέρει τὸ βαλάντιο, δόλωμα στοὺς κυνηγημένους ποὺ πνίγονται, γιὰ νὰ καταπιοῦν μαζὶ μ’ αὐτὸ καὶ τὸ ἀγκίστρι τῶν τόκων.
Καθημερινὰ ὑπόλογίζει τὸ κέρδος καὶ ἡ ἐπιθυμία του γι’ αὐτὸ εἶναι ἀκόρεστη.

Τὸ ἐπάγγελμα τοῦ τοκιστῆ καὶ τοῦ τραπεζίτη ἦταν κακόφημο μέχρι σχετικὰ πρόσφατα. Σημερινὰ κεντρικὰ τοπόσημα ὅπως ἡ Wall Street στὴ Νέα Ὑόρκη καὶ ἡ Banhofstrasse στὴ Ζυρίχη, σημεῖα ἀναφορᾶς ὄχι μόνο τῆς τοπικῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς παγκόσμιας οἰκονομικῆς ζωῆς, ἦταν ἀπόμερα σημεῖα τῶν πόλεων, κοντὰ στὰ τείχη. Στὸ Μεσαίωνα, ὁ τοκισμὸς ἀπαγορευόταν ἀπολύτως στοὺς Χριστιανοὺς στὴ Δυτικὴ Εὐρώπη, μὲ αὐστηρὴ ἐφαρμογὴ τῆς ρητῆς Εὐαγγελικῆς παραγγελίας. Στὴν ἀνατολικὴ Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία, στὸ βυζαντινορρωμαϊκὸ δίκαιο παγιώθηκε κατ’ οἰκονομίαν, ὁ περιορισμὸς νὰ ἀπαγορεύεται ὁ τόκος τοῦ δανείου νὰ ξεπερνᾶ τὸ κεφάλαιο. Ἡ διάταξη αὐτὴ περιλαμβανόταν καὶ στὴν «Ἑξάβιβλο» τοῦ Ἀρμενόπουλου, τὴ σύνοψη τοῦ βυζαντινοῦ δικαστῆ τοῦ 14ου αίώνα, ἡ ὁποία διαμόρφωσε καὶ τὸ ἐθμικὸ δίκαιο ἐπὶ τουρκοκρατίας καὶ ἀποτέλεσε καὶ τὴ βάση τοῦ ἀστικοῦ δικαίου στὴν Ἑλλάδα μέχρι τὴν εἰσαγωγὴ τοῦ Ἀστικοῦ Κώδικα τὸ 1946. Δυστυχῶς, ἡ διάταξη αὐτὴ ἦταν ἀπὸ τὶς πρῶτες ποὺ κρίθηκαν ἀνανεργές, ὡς δῆθεν ἀναχρονιστικὴ καὶ ἀντίθετη στὶς ἀτνιλήψεις τῆς «σύγχρονης πλουτολογίας» κατὰ τοὺς ἑρμηνευτὲς τοῦ 19ου αἰώνα, ὅταν ἀποκαλοῦσαν «πλουτολογία» τὴν ἐπιστήμη ποὺ σήμερα γνωρίζουμε ὡς «πολιτικὴ οἰκονομία».

Ὁ τοκιστὴς ἔχει χάσει καὶ τὴν τωρινὴ καὶ τὴ μέλλουσα ζωή

Στὴ συνέχεια, ἐπισημαίνει ὅτι στὴν πραγματικότητα, ὁ τοκιστὴς εἶναι ἄνθρωπος ποὺ ὄχι μόνο δὲν θὰ ἀπολαύσει τὴ σωτηρία στὴ μετὰ θάνατον ζωή, ἀλλὰ οὔτε καὶ τὴν τωρινὴ ζωὴ μπορεῖ νὰ χαρεῖ λόγῳ τοῦ πάθους του:

Νοιώθει σὰν βάρος τὸ χρῆμα ποὺ ἔχει στὸ σπίτι του, γιατὶ τὸ ἀποθηκεύει ἐκεῖ ἀναξιοποίητο.
Μιμεῖται τοὺς γεωργοὺς ποὺ σπείρουν ἀμέσως ἀπὸ τὶς θυμωνιὲς τοῦ καλοκαιριοῦ. Μόλις παίρνει, δίνει.
Δὲν ξοδεύει τὸν ἄθλιο χρῆμα, ἀλλὰ τὸ δίνει ἀπὸ χέρι σὲ χέρι.
Βλέπεις λοιπὸν τὸν πλούσιο ἄνθρωπο πολλὲς φορὲς χωρὶς νὰ ἔχει οὔτε ἕνα νόμισμα στὸ σπίτι του, ἀλλὰ νὰ ἔχει στὰ χαρτιὰ τὶς ἐλπίδες, στὶς ὁμολογίες τὴν περιουσία του, νὰ κατἐχει τὰ πάντα χωρὶς νὰ ἔχει τίποτα, μὲ ζωὴ ἀντίθετη μὲ τὸ ἀποστολικὸ κήρυγμα, δίνοντας τὰ πάντα σὲ ὅσους ζητοῦν, ὄχι ἀπὸ φιλανθρωπία, ἀλλὰ φιλαργυρία.
Γιατὶ προτιμᾶ τὴν προσκαιρη πενία προκειμένου τὸ χρῆμα, σὰν ἐργατικὸς δοῦλος, νὰ ξανάρθει νὰ τοῦ ἀποδώσει τοὺς μισθούς του. Βλέπεις λοιπὸν πὼς ἡ ἐλπίδα τοῦ μέλλοντος ἀδειάζει τὸ σπίτι καὶ κάνει αὐτὸν ποὺ ἔχει πολλὰ χρήματα πρόσκαιρο ἀκτήμονα.
Καὶ ποιὰ εἶναι ἡ αἰτία γι’ αὐτό; Ἡ γραφὴ στὸ χαρτί, ἡ ὁμολογία τοῦ χρέους ἀπὸ τὸν στενεμένο ὀφειλέτη….
Κι ἐνῶ ὁ χρεώστης λογίζεται ἄπορος λόγω τοῦ χρεωγράφου, ὁ Θεὸς ἂν καὶ πλούσιος δὲν εἰσακούεται,
ἐνῶ ἐπαγγέλλεται, δῶσε κι ἐγὼ θὰ τὰ ἀποδώσω,
βοᾶ μὲ τὰ γραμμένα στὰ Εὐαγγέλια, στὸ πανανθρώπινο χειρόγραφο τῆς Οἰκουμένης, ποὺ τέσσερις εὐαγγελιστὲς συνέγραψαν ἀντὶ γιὰ ἕναν συμβολαιογράφο,
μὲ μάρτυρες ὅλους τοὺς Χριστιανοὺς ἀπὸ τὸν καιρὸ ποὺ ὁ Σωτήρας ἦρθε στὸν κόσμο,
ὅτι ἔχεις τὸν παράδεισο ὑποθήκη καὶ ἐνέχυρο ἀξιόπιστο.

Καλοῦσι δὲ τὴν ἁμαρτίαν σεμνοῖς ὀνόμασι φιλάνθρωπον

Στὴν συνέχεια, ὁ ἅγιος, αἰῶνες πρὶν τὸν Ὄργουελ, ποὺ προέβλεψε τὴν κατασκευὴ νέας γλώσσας, τῆς “νιούσπικ” μὲ παραπποιημένη τὴ σημασία τῶν ὅρων, ἀναφέρεται στὸ φαινόμενο τῆς συγκάλυψης τῆς ἀμαρτίας μὲ ὅρους παραπλανητικὰ φιλάνθρωπους, μὲ παράδειγμα τὴν ὀνομασία «Εὐμνίδες» ποὺ εἶχαν δώσει στὶς Ἐριννὐες οἱ ἀρχαῖοι Ἀθηναῖοι. Στοὺς καιρούς μας ζοῦμε τὸ φαινόμενο ὅλο καὶ πιὸ ἔντονα. Ὅταν ὁ ὅρος «μεταρρυθμίσεις» συγκαλύπτει τὰ μέτρα ποὺ στὴν πραγματικότητα ἀπορρυθμίζουν καὶ διαλύουν τὸ κοινωνικὸ κράτος.

Και ὀνοματίζουν τὴν ἁμαρτία μὲ λέξεις σεμνές, φιλάνθρωπους ὅρους, μιμούμενοι τοὺς εἰδωλολάτρες, οἱ ὁποῖοι προσαγορεύυν κάποιες μισάνθρωπες καὶ φoνικὲς θεότητες, ἀντὶ γιὰ τὸ ἀληθινό τους ὄνομα μὲ τὸ φιλάνθρωπο Εὐμενίδες.

Σὲ δικαστικὲς ἀποφάσεις γιὰ τὰ ὑπερχεωμένα κοικοκυριά, εἶναι συχνὴ ἡ ἀναφορὰ στὴν «ἐπιθετικὴ πολιτικὴ τῶν Τραπεζῶν» κατὰ τὴν περίοδο τοῦ ὑπερδανεισμοῦ ποὺ προηγήθηκε τῆς οἰκονομικῆς κρίσης τοῦ 2008. Ἡ χορήγηση περαιτέρω πιστώσεων, γίνεται κατανοητή μόνο σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐπιθετικὴ πολιτικὴ τῶν τραπεζῶν κατὰ τὸ ἐπίμαχο διάστημα, ἰδίως γιὰ τὴν κάλυψη ἤδη ὑφιστάμενων ὀφειλῶν.» Ἡ διατύπωση αὐτὴ Τὰ ἑλληνικὰ δικαστήρια, μὲ ἀφορμὴ τὶς ὑποθέσεις τῆς ὑπερχρέωσης τῶν νοικοκυριῶν ποὺ φτάνουσν σ’ αὐτά, ἔχουν κάνει λόγο γιὰ «ἐπθετικὴ πιστωτικὴ πολιτική». Γιὰ τὴν ἀντίστοιχη «ἐπιθετικὴ πολιτικὴ» τῶν καιρῶν του, μιλᾶ ὁ ἅγιος Γρηγόριος:

Γιατὶ τὸ τοκογλυφικὸ δάνειο, ποὺ διαλύει σπίτια, ἀφανίζει περιουσίες, κάνει ἀνθρώπους εὐκατάστατους νὰ ζοῦν χειρότερα κι ἀπὸ δούλους, γιὰ λίγο στὴν ἀρχὴ φέρνει τέρψη καὶ κάνει πικρὴ τὴν κατοπινὴ ζωή. Γιατὶ ὄπως τὰ πουλιὰ -ποὺ θέλουν οἱ κυνηγοὶ πουλιῶν νὰ τὰ ξεκάνουν- εὐχαριστιοῦνται ὅταν τοὺς πετοῦν σπόρους καὶ τοὺς φέρονται οἰκεῖα καὶ φιλικὰ ταΐζοντάς τα πέφτουν στὴν παγίδα καὶ ἀφανίζονται, ἔτσι κι αὐτοὶ ποὺ παίρνουν δάνειο μὲ τόκο ἀφοῦ γιὰ λίγο ζήσουν πλούσια, ἀργότερα χάνουν καὶ τὸ πατρικό τους σπίτι.

Ἄκρα ἀναλγησία ἡ ἐμπορευματοποίηση τῆς πρώτης κατοικίας

Ἰδιαίτερα ἐπίκαιρη εἶναι καὶ ἡ ἀπαξίωση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης στὴν ἀφαἰρεση τῆς πρώτης κατοικίας τοῦ ὀφειλέτη. Τὰ σκληρὰ λόγια του γιὰ τὴν ἐμπρορευματοποίησης ἀκόμα καὶ τῆς κατοικίας παραπέμπει στὴν ἀνάλγητη ἀξίωση τῆς γραφειοκρατίας τῶν Βρυξελλῶν νὰ σταματήσει ἡ προστασία τῆς πρώτης κατοικίας, ποὺ ἀποτελεῖ ἀκραία ἐκδήλωση τῆς τραπεζοκρατίας ὡς καθεστῶτος καὶ γυρνᾶ τὴν κοινωνία μας πολλοὺς αἰῶνες πίσω:

Τὸ ἔλεος ἔχει πάψει νὰ κατοικεῖ στῶν μιαρῶν καὶ φιλαργύρων τὶς ψυχές, καὶ αὐτοὶ βλέποντας ἀκόμα καὶ τὴν κατοικία τοῦ ὀφειλέτη ὡς ἐμπόρευμα, ὄχι μόνο δὲν συγκινοῦνται, ἀλλὰ ἐπιταχύνουν περισσότερο τὴν πώληση, προκειμένου νὰ συνάξουν πιὸ γρήγορα τὸ χρυσάφι καὶ νὰ βροῦν ἄλλον δυστυχῆ νὰ δέσουν, μὲ τὶς μεθόδους τῶν σπουδαίων καὶ ἀπλήστων θηρευτῶν, οἱ ὁποῖοι ἀφοῦ κυκλώσουν μὲ δίχτυα μιὰ κοιλάδα καὶ πιάσουν σ’ αὐτὰ ὅλα τὰ ἄγρια ζῶα ποὺζοῦν σ’ αὐτή, στήνουν καὶ πάλι τὰ δόκανα στὸ γειτονικὸ φαράγγι κι ἀπὸ κεῖ σὲ κάποιο ἄλλο, μέχρι ν’ ἀδειάσουν τὰ βουνὰ ἀπὸ θηράματα.
Ἂν εἶσαι τέτοιος ἄνθρωπος, μὲ ποιὰ μάτια κοιτᾶς πρὸς τὸν οὐρανό; Πῶς ζητᾶς ἄφεση ἁμαρτιῶν; Ἐκτὸς ἂν κι αὐτὸ ποὺ δίδαξε ὁ Σωτήρας τὸ λὲς ἀναίσθητα καὶ προσχηματικά: Ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφήκαμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν; ὢ πόσοι ἐξαιτίας τῶν τόκων κρεμάστηκαν καὶ ρίχτηκαν στὰ ρέματα, κρόνοντας τὸ θάνατο πιὸ ἀνακουφιστικὸ ἀπὸ τὸ δανειστή, ἀφήνοντας παιδιὰ ὀρφανὰ μὲ κακιὰ μητριὰ τὴ φτώχεια; Ἀλλὰ οἱ ἀξιότιμοι τοκογλύφοι οὔτε καὶ τότε λυποῦνται τὸ σπιτικὸ ποὺ ἐρήμωσε, ἀλλὰ ταλαιπωροῦν τοὺς κληρονόμους, ποὺ τὸ μόνο που κληρονόμησαν εἶναι τὸ σκοινὶ τῆς κρεμάλας κι ἀπαιτοῦν χρήματα ἀπὸ ἀνθρώπους ποὺ μὲ ἔρανο ἐξασφαλίζουν τὸ ψωμί τους.

Μισάνθρωπος ὅποιος δὲν δανείζει σὲ ὅσους ἔχουν ἀνάγκη, ἐκμεταλλευτὴς

Δὲν ἀρνεῖται τὸν δανεισμὸ ὁ ἅγιος Γρηγόριος. Ὅμως, παραγγέλλει αὐτὸς νὰ εἶναι ἄτοκος. Ὅπως καταγγέλλει τὸν ἔντοκο δανεισμό, καταγγέλλει τὴν ἄρνηση τοῦ ἄτοκου δανεισμοῦ σὲ ἀνθρώπους ποὺ ἔχουν ἀνάγκη. Σὲ ἐπίπεδο πολιτικῆς οἰκονομίας, τόσο οἱ χορηγήσεις καὶ οἱ ἐπιδοτήσεις, ὅσο καὶ τὰ ἄτοκα ἢ ἔστω, χαμηλότοκα δάνεια, ἀποτελοῦν καὶ ἐργαλεῖο ἀνάπτυξης τῆς οἰκονομίας. Ἀντίθετα σήμερα, ἔχει γίνει καθεστὼς ἡ ὑπέρμετρη τοκοφορία, σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἔλλειψη παροχῆς πιστώσεων ἀπὸ τὶς Τράπεζες. Ἡ Εὐρωπαϊκὴ Κεντρικὴ Τράπεζα, μὲ τὴ προσχηματικὴ ἀναπροσαρμογὴ τοῦ έπιτοκίου βάσης (γιούριμπορ), μεριμνᾶ ὥστε οὔτε ἀπὸ τὸν πληθωρισμὸ νὰ μπορεῖ πιὰ νὰ ἐπωφεληθεῖ ὁ δανειολήπτης, ὅπως γινόταν παλαιότερα καὶ ἔμμεσα ἀπομειώνονταν τὰ χρέη.

Ἐγὼ κατὰ προτεραιότητα παραγγέλλω καὶ διακηρύσσω νὰ δωρίζετε. Κι ἔπειτα, παρακαλῶ νὰ δανείζετε (γιατὶ ὁ δανεισμὸς εἶναι δεύτερο εἶδος δωρεᾶς), ἀλλὰ νὰ τὸ κάνετε χωρὶς τόκους καὶ προσαυξήσεις, ἀλλὰ ὅπως ὁ θεῖος λόγος σᾶς διέταξε. Ἐπειδὴ τὸ εἶναι τὸ ἴδιο ἔνοχος καὶ ἄξιος τιμωρίας αὐτὸς ποὺ δὲν δίνει καθόλου δάνειο, μὲ αὐτὸν ποὺ δίνει δάνειο. Ἐπειδὴ τοῦ πρώτου κατακρίνεται ἡ μισανθρωπία καὶ τοῦ δεύτερου ἡ ἐκμετάλλευση τοῦ συνανθρώπου.

Νὰ ἀποφεύγεται ὁ ἀλόγιστος δανεισμός

Κλείνει ὁ ἅγιος τὸ λόγο του κατὰ τοκιστῶν, προτρέποντας κανένας νὰ μὴ διακινδυνεύει νὰ δανείζεται «ἀβούλως» καὶ «προχείρως».
Ὅσον ἀφορᾶ στοὺς τοκογλύφους, ἔγινε λόγος ὁλοκληρωμένος καὶ ἡ κατηγορία ἀναπτύχθηκε ὅπως θὰ γινόταν ἐνώπιον Δικαστηρίου. Ἂς τοὺς ἀξιώσει ὁ Θεὸς νὰ μεταμεληθοῦν. Ὅμως, σὲ ὅσους ἐπιπόλαια δανείζονται καὶ ριψοκίνδυνα πιάνονται στὰ ἀγκίστρια τῶν τόκων, δὲν θὰ κάνω λόγο, ἀρκούμενος στὴ συμβουλή, ποὺ ο θεσπέσιος πατέρας μας Βασίλειος δίνει στὸ δικό του σύγγραμμα ὅπου κάνει λόγο γιὰ ὅσους ἄβουλα δανείζονται, ἢ δανείζουν μὲ πλονεξία.

Σὲ πλάγια ὁ δικός μας σχολιασμός, με όρθια γραάμματα μετάφραση τοῦ κειμένου. Γ.Ζ.