Ὁ «Μέγας Παρακλητικὸς Κανὼν» πρὸς τὴν Παναγία, ποὺ τελεῖται στὶς ἐκκλησίες ἐνόψει τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως, εἶναι ἔργο τοῦ αὐτοκράτορα τῆς Νικαίας Θεοδώρου Β΄ Λάσκαρη, που διαδέχτηκε στὴν ἐξουσία τὸν πατέρα του Ἰωάννη Γ’ Βατάτζη, ἐπὶ τῶν ἡμερῶν τοῦ ὁποίου ἔφτασε στὸ ἀποκορύφωμά της ἡ ἀκμὴ τῆς αὐτοκρατορίας τῆς Νικαίας καὶ δημιουργήθηκαν οἱ προϋποθέσεις ἀνάκτησης τῆς Κωνσταντινούπολης, ποὺ εἶχε πέσει στὰ χέρια τῶν Λατίνων. Βάση τῆς ἀκμῆς τῆς αὐτοκρατορίας ἦταν ἡ ἐπιστροφὴ στὴν κοινωνικὴ πολιτικὴ προστασίας τῶν ἀδυνάτων μέχρι καὶ τὴ βασιλεία τοῦ Βασιλείου Β’. (+1025), ἡ συμμετοχὴ τῆς μεσαίας τάξης στὴν ἐξουσία, ἡ στήριξη τοῦ κράτους ἀπὸ τὸ λαό, ὁ ὁποῖος ἐξοπλίστηκε καὶ ἀντικατέστησε τοὺς μισθοφόρους. Ἀνασυστήθηκαν τὰ ἀκριτικὰ σώματα, γιὰ τὴν προστασία τῆς ὑπαίθρου ἀπὸ βαρβαρικὲς ἐπιδρομές.
• «Καὶ ποῦ λοιπὸν ἄλλην εὑρήσω ἀντίληψιν; Ποῦ προσφύγω; Ποῦ δὲ καὶ σωθήσομαι; Τίνα θερμὴν ἕξω βοηθόν, θλίψεσι τοῦ βίου καί, οἵμοι, ζάλαις κλονούμενος;»
• Ὁ Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης βασίλεψε στὸ διάστημα 1254-1258. Πρὶν ἀκόμα βασιλέψει, συνέγραψε τὸν μεγάλο Παρακλητικὸ Κανόνα, ταλαιπωρούμενος κατὰ καιροὺς ἀπὸ τὴν ἐπιληψία. Ὅμως, παρὰ τὴν εὔθραυστη ὑγεία του, δὲν κλονίστηκε καὶ βρῆκε τὴ δύναμη, βασισμένος στὴ βαθιά του πίστη, νὰ ἀναδειχθεῖ κυβερνήτης τὸ ἴδιο ἰσχυρὸς μὲ τὸν πατέρα του.
Εἶναι φανερὴ στοὺς στίχους ἡ ἀγωνία του, ὄχι μόνον ἀπὸ τὴν περιπέτεια τῆς ὑγείας του, ἀλλὰ καὶ ἄλλες «ζάλες», «θλίψεις τοῦ βίου», «συμφορές». Προσεύχεται γιὰ τὴ σωτηρία του ἀπὸ τοὺς «μισοῦντες» αὐτόν, οἱ ὁποῖοι, «βέλεμνα καὶ ξίφη καὶ λάκκον ηὐτρέπισαν καὶ ἐπιζητοῦσι τὸ πανάθλιον σῶμα καταβιβάσαι πρὸς γῆν.
• Ἡ ἀντίληψη τῶν Λασκαριδῶν γιὰ τὴν ἄσκηση ἐξουσίας ἦταν πολὺ διαφορετικὴ ἀπὸ αὐτὴ τῆς ἰθύνουσας τάξης τῶν εὐγενῶν, ποὺ ἔβλεπε ἀνθρώπους καὶ γῆ ὡς ἰδιοκτησία της, ἀντιγράφοντας τὴ δυτικὴ φεουδαρχικὴ τάξη. Στὴ γνωστὴ έπιστολή του πρὸς τὸν Πάπα τῆς Ρώμης, ὁ Ἰωάννης Γ’ ἐπικαλεῖται μεταξὺ ἄλλων καὶ τὴ νομιμοποίηση τῆς ἐξουσίας του ἀπὸ τὴ λαϊκὴ βούληση: «Ἐμεῖς, ἂν καὶ ἀναγκαστήκαμε βίαια νὰ μετακινηθοῦμε, κατέχουμε ἀμετακίνητα καὶ ἀμετάπτωτα τὸ δικαίωμα στὴν ἀρχὴ καὶ τὸ κράτος, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ˙ διότι αὐτὸς ποὺ βασιλεύει, ἔθνους καὶ λαοῦ καὶ πλήθους λέγεται ὅτι ἄρχει καὶ ἐξουσιάζει καὶ ὄχι λίθων καὶ ξύλων, αὐτῶν ποὺ συνιστοῦν τὰ τείχη καὶ τοὺς πύργους.»
• Τὴν ὀργὴ τῶν εὐγενῶν προκάλεσε ἡ στήριξη τῶν Λασκαριδῶν σὲ ἀστοὺς καὶ χωρικοὺς καὶ ἡ ἀνάδειξη ἀνθρώπων ταπεινῆς καταγωγῆς σὲ θέσεις ἐξουσίας. Ἰδίως ἡ ἀνάδειξη τοῦ ταπεινῆς καταγωγῆς Γεωργίου Μουζάλωνα σὲ πρωτοβεστιάριο  καὶ κηδεμόνα τοῦ ἀνήλικου γιοῦ καὶ διαδόχου του, Ἰωάννη Δ΄.
• Σὰν νὰ προαισθανόταν ὁ Θεόδωρος Β΄, τὴν ἀγριότητα τῆς διεκδίκησης τῆς ἐξουσίας ποὺ θὰ ξεσποῦσε μετὰ τὸ θάνατό του. Ὁ ἔμπιστός του θὰ δολοφονιόταν ἀγρια ἀπὸ ἀνθρώπους τοῦ Μιχαὴλ Παλαιολόγου, ἐκπροσώπου τῆς φατρίας τῶν εὐγενῶν, ὁ ὁποῖος τὸν ἀντικατάστησε ὡς κηδεμόνας τοῦ Ἰωάννη Δ’. Τὸν ὁποῖο παραμέρισε, κάνοντας τὸν ἑαυτό του συναυτοκράτορα καὶ στὴ συνέχεια ἐκθρόνισε καὶ τύφλωσε.
• Ὁ πραξικοπηματίας Μιχαὴλ Η΄ Παλαιολόγος, οἰκειοποιήθηκε ὡς δικό του ἔργο τὴν ἀνάκτηση τῆς Κωνσταντινούπολης τὸ 1262, ποὺ ἔγινε δυνατὴ χάρη στὴν πολιτικὴ τῶν Λασκάρεων. Κατάργησε τὴν κοινωνικὴ πολιτική τους, ἔβαλε μεσαία τάξη καὶ λαὸ στὸ πειθώριο. Στήριξε τὴν ἐξουσία του στὴν ἐξάρτηση ἀπὸ τὴ Δύση, μὲ ἀποκορύφωμα τὴν ἀπόπειρα νὰ θέσει ὑπὸ τὴν ἐξουσία τοῦ Πάπα τὴν ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μὲ τὴ σύνοδο τῆς Λυὼν τὸ 1272, προκαλώντας λαϊκὴ ἐξέγερση. Οἱ ἰταλικὲς πόλεις ξανάγιναν κράτος ἐν κράτει καὶ ἐξασφάλισαν τὸν ἔλεγχο τοῦ ἐμπορίου. Ἡ ἄμυνα στηρίχτηκε σὲ μισθοφόρους ποὺ ἀποδείχτηκαν ἐνίοτε πιὸ ἄγριοι καὶ καταστρεπτικοὶ ἀπὸ τοὺς ἐπιδρομεῖς τοὺς ὁποίους εἶχαν κληθεῖ νὰ ἀντιμετωπίσουν. Οἱ διάδοχοι τοῦ Μιχαὴλ κυβέρνησαν μὲ τὴν ἴδια λογική. Ἐπιπλέον, ἐπιδόθηκαν σὲ καταστρεπτικοὺς ἐμφυλίους πολέμους ποὺ ἄνοιξαν τὸ δρόμο στὴν ὑποδούλωση τοῦ ἑλληνισμοῦ. Ὁ τελευταῖος αὐτοκράτορας Κωνσταντίνος ΙΑ’, πλήρωσε τὶς ἁμαρτίες τῆς μοιραίας δυναστείας τῶν Παλαιολόγων.
• Οἱ ἐπιλογὲς τῆς μοιραίας δυναστείας τῶν Παλαιολόγων καὶ ἡ παρακμὴ στὴν ὁποία ὁδήγησαν, θυμίζουν ἔντονα αὐτὲς τοῦ σημερνοῦ οἰκογενειοκρατικοῦ πολιτικοῦ συστήματος. Καὶ ὑπενθυμίζουν ὅτι χωρὶς κοινωνικὴ δικαιοσύνη, δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ πατρίδα ἐλεύθερη. Ἂν ὁ μεσαιωνικὸς Ἑλληνισμὸς ἔχασε τὴν τελευταία του εὐκαιρία νὰ ἐπιβιώσει διατηρώντας τὴν πολιτική του ἐλευθερία, ὁ σύγχρονος Ἑλληνισμὸς κινδυνεύει γιὰ παρόμοιους λόγους καὶ μὲ παρόμοιο τρόπο.

“Χριστιανική”  3.8.2023. Στήλη τὰ τοῦ Καίσαρος.