Του Θ. Κοινωνού

Ο πιστός και «αντιστασιακός» θα λέγαμε, κατά μία διατύπωση του ιστορικού Νικόλαου Σβορώνου, απλός ελληνικός Λαός είπε το «πάρθεν η Ρωμανία», αλλά και το «ανθεί και φέρει κι άλλο» ή «πάλι δικά μας θα ’ναι». Όμως τις παραμονές της Άλωσης οι πλούσιοι της Πόλης είχαν άλλα όνειρα. Είδαν τον κίνδυνο και έσπευσαν να εξαγάγουν όλες σχεδόν τις μεγάλες αποταμιεύσεις τους στο εξωτερικό, στις Τράπεζες… της Βενετίας για να σώσουν τον εαυτό τους, όχι την «Πόλη».

Τότε κατά την στενή πολιορκία της Πόλης, της απόρθητης σχεδόν Βασιλεύουσας, ήρθε ο Ούγγρος κατασκευαστής Ουρβανός του μεγαλύτερου κανονιού, που μπορούσε να γκρεμίσει και ισχυρά τείχη και να δώσει τη νίκη στον κάτοχό του, και ζήτησε πρώτα από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο να το αγοράσει. Και ο τραγικός Κωνσταντίνος ζήτησε από τους πλούσιους να συνδράμουν την Πατρίδα για να σωθεί, αφού το δημόσιο Ταμείο ήταν άδειο. Και πήρε την απάντηση: «Δεν έχουμε λεφτά, γιατί τα στείλαμε όλα σε Τράπεζες του εξωτερικού»…

Ο Ούγγρος τεχνικός τότε απευθύνθηκε στον Μωάμεθ τον Πορθητή, που πλειοδότησε και αγόρασε το μεγάλο κανόνι και πέτυχε εύκολα να γκρεμίσει τα τείχη. Βέβαια, η πολιορκία και η Άλωση και χωρίς το κανόνι ήταν ζήτημα ημερών ή μηνών. Αλλά γιατί;

Η «Πόλη» είναι το φρόνημα των πολιτών και η αλληλεγγύη

Οι αρχαίοι μας πρόγονοι έλεγαν ότι η «πόλη είναι οι πολίτες» της, δεν ήταν τα κτίριά της (το άστυ) αλλά οι ζωντανοί μέτοχοι της Πολιτείας και της Δημοκρατίας. Οι ίδιοι είπαν ότι οι πολίτες είναι τα τείχη της πόλεως και το φρόνημά τους, το «ελεύθερον», την κρατάει ανεξάρτητη. Στην Κωνσταντινούπολη όμως, την κατ’ εξοχήν «Πόλη», η πόλη των πολιτών, η Πατρίδα είχε διαβρωθεί, είχε υπονομευθεί εκ των ένδον κυρίως:

• Επί δύο και πλέον αιώνες οι μεγάλοι γαιοκτήμονες «Ρωμαίοι», στην Ανατολή κυρίως, με φεουδαρχική νοοτροπία, κατέθλιβαν τους γεωργούς με σκληρούς φόρους και αγόραζαν τα κτήματα των ελεύθερων καλλιεργητών, διαλύοντας τις τοπικές κοινωνίες, για να προτιμήσουν κατ’ ανάγκη αυτοί τους Τούρκους επιδρομείς και να αλλαξοπιστήσουν.
• Η γραφειοκρατία της «Αυτοκρατορίας», οι δημόσιοι κορυφαίοι αξιωματούχοι ήταν σε διαρκή σχεδόν σύγκρουση, με τους γαιοκτήμονες στρατηγούς, ακόμη και αν εκείνοι δέχονταν επιθέσεις από τους Τούρκους. Γραφειοκράτες της πρωτεύουσας πλήρωναν μισθοφορικούς στρατούς για να πολεμήσουν τα στρατεύματα των βυζαντινών στρατηγών της Ανατολής.

Εμφύλιος διχασμός

• Στην εκκλησιαστική ιεραρχία πολλοί αποξενώθηκαν από το ποίμνιό τους και συμμαχούσαν κατά κανόνα με τη γραφειοκρατία για τη νομή της εξουσίας και παρέμεναν στην πρωτεύουσα αντί στις επαρχίες τους. Εξανεμιζόταν η θυσιαστική διακονία τους για τους Χριστιανούς.
• Πολλοί έμποροι της Πόλης, π.χ. πωλητές κρασιού, αγόραζαν την βενετική υπηκοότητα και ως «Βενετσιάνοι» πολίτες, λόγω ειδικών προνομίων, δεν πλήρωναν φόρο στο Δημόσιο, στην Πατρίδα…

Δεν συνεχίζουμε με τις αιτίες της Άλωσης. Για τα παραπάνω και πολλά άλλα των τελευταίων αιώνων πριν από την Άλωση υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες.

Ας μη μιλάμε, λοιπόν, μόνο για «βάρβαρους» Τούρκους και «άπιστους» φανατικούς Μουσουλμάνους. Ας είμαστε αντικειμενικότεροι. Ας κάνουμε αυτοκριτική. Ας διδαχτούμε από την Ιστορία. Ας υπερβούμε τις κομματικές μας προκαταλήψεις και τις ευρωπαΐζουσες ή ανατολίζουσες ιδεοληψίες μας και τις θησκευτικές ή εθνικές φαντασιώσεις μας

Εδώ θα ξεχωρίσουμε μόνο μία ελληνορθόδοξη πολιτικοθρησκευτική κρίση:

Κοντά στους μεμονωμένους πιστούς κληρικούς και διακόνους της ελληνικής και ορθόδοξης Κοινότητας ή Ενορίας συνεχίζει τη δημόσια «πολιτεία» της μια εκκλησιαστική ηγεσία, που εγκαταλείπει συχνά τον προφητικό της ρόλο για την αντίσταση του Λαού στην Ευρωπαϊκή Ένωση των Αγορών και της σχεδιασμένης εκμετάλλευσης. Ίσως μια ένδειξη είναι η εγκύκλιος για την επέτειο της Ε.Ε. του Μαΐου 2018 με την υπογραφή της Ιεράς Συνόδου. Η Ποιμαίνουσα Εκκλησία μήπως κατά μέρος θυμίζει τις παραμονές της Άλωσης του 1453; Ευχόμαστε να διαψεύσει τους παραπάνω υπαινιγμούς. Περιμένουμε να διδαχτούμε όλοι από το Μαρτύριο της Πόλης και της Ρωμιοσύνης.