Χωρίς να φτάνει μέχρι την αναστολή των εχθροπραξιών που ζήτησε η Ν. Αφρική
Μερική δικαίωση για τους Παλαιστινίους
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης, με σημερινή απόφασή του, κάνει εν μέρει δεκτό το αίτημα της Νοτίου Αφρικής για τη λήψη προσωρινών μέτρων μέχρι την έκδοση οριστικής απόφασης επί της προσφυγής της κατά του Ισραήλ. Καλεί το Ισραήλ να λάβει μέτρα για να διασφαλίσει ότι οι στρατιώτες και οι πολίτες του συμμορφώνονται με τη σύμβαση του ΟΗΕ και να υποβάλει μέσα σ’ ένα μήνα, από την οποία να προκύπτει η σχετική συμμόρφωσή του. Καλείται επίσης να επιτρέψει περισσότερη ανθρωπιστική βοήθεια στον θύλακα. Όμως το δικαστήριο δεν κάλεσε το Ισραήλ να αναστείλει αμέσως τη στρατιωτική του εκστρατεία, όπως ζήτησε η Νότια Αφρική με την προσφυγή της.
Η απόφαση των προσωρινών μέτρων είναι το πρώτο στάδιο της εκδίκασης ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης της προσφυγής της Νότιας Αφρικής που κατηγορεί το Ισραήλ για γενοκτονία κατά των Παλαιστινίων στη Γάζα. Παρά το γεγονός ότι το δικαστήριο δεν έχει τα μέσα να επιβάλει την εφαρμογή των αποφάσεών του, η υπόθεση έχει συμβάλει στην αύξηση της διεθνούς πίεσης στον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου λόγω της εισβολής στη Γάζα.
Η πρώτη αντίδραση από παλαιστινιακής πλευράς ήταν ανάμεικτη. Το Παλαιστινιακό Υπουργείο Εξωτερικών ανακοίνωσε ότι το δικαστήριο «αποφάνθηκε υπέρ της ανθρωπότητας και του διεθνούς δικαίου», ενώ κάποιοι επέκριναν τους δικαστές επειδή δεν διέταξαν να σταματήσει ο πόλεμος.
Αντίστοιχα από ισραηλινής πλευράς καταδικάζεται και μόνον η υπόνοια ότι το Ισραήλ επιδίδεται σε πράξεις γενοκτονίας, αλλά υπάρχει και ανακούφιση που δεν εκδόθηκε απόφαση για αναστολή των εχθροπραξιών. Ο πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου έχει θεωρήσει «εξωφρενικό» οι δικαστές ακόμη και να φέρουν την υπόθεση στο ακροατήριο. Ο υπουργός Άμυνας Yoav Gallant, δηλώσεις του οποίου έχουν χρησιμοποιηθεί για να θεμελιωθεί η γενοκτονική πρόθεση του Ισραήλ, ότι η χώρα του δεν χρειάζεται διαλέξεις περί ηθικής.
Κατά τη συζήτηση της υπόθεσης οι δικηγόροι της Νότιας Αφρικής υποστήριξαν ότι το Ισραήλ είχε σκοπό να «δημιουργήσει συνθήκες θανάτου» στη Γάζα και ζήτησαν από το δικαστήριο να διατάξει έκτακτη αναστολή της στρατιωτικής εκστρατείας.
Οι δικηγόροι του Ισραήλ αντέτειναν ότι ο στρατός της χώρας είχε επιδιώξει να διασφαλίσει τις ζωές αμάχων στη Γάζα και ότι τους έδωσε δύο εβδομάδες καιρό να αποχωρήσουν από τη βόρεια Γάζα προτού εισβάλει στα τέλη Οκτωβρίου. Και ότι αν και στην αρχή του πολέμου πάγωσε τη ροή της ανθρωπιστικής βοήθειας, την επέτρεψε αργότερα σε καθημερινή βάση.
Το Δικαστήριο αναμένεται να εκδώσει οριστική απόφαση για την καταδίκη ή μη του Ισραήλ μετά από χρόνια.
Σε κάθε περίπτωση και μόνο το γεγονός ότι το Ισραήλ καλείται να απέχει από γενοκτονικές πράξεις σημαίνει ότι αυτές στη φάση αυτή από νομικής πλευράς πιθανολογούνται και ότι είναι σφόδρα πιθανόν να αποδειχθούν στη συνέχεια. Γεγονός παραμένει ότι ο αριθμός των νεκρών ανεβαίνει συνέχεια και έχει ήδη φτάσει τους 25.000, ενώ όλο και πιο αβίωτη για τους αμάχους καθίσταται η ζωή στη Γάζα.
Παρόμοια απόφαση είχε εκδώσει το Δικαστήριο επί της προσφυγής της Γκάμπια κατά της Μιανμάρ για τους διωγμούς κατά της μειονότητας Ροχίνγκια.
Υπάρχει προηγούμενο το Δικαστήριο να έχει διατάξει αναστολή των εχθροπραξιών, πράγμα που έγινε στην περίπτωση της προσφυγής της Ουκρανίας κατά της Ρωσίας. Όπως τονίζεται από νομικούς, η περίπτωση εκείνη διαφέρει από την τωρινή, επειδή η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία όχι ότι επιδίδεται σε γενοκτονία, αλλά ότι εισβάλλει με το πρόσχημα ότι σε γενοκτονικές πράξεις επιδίδεται η ίδια η καταγγέλλουσα Ουκρανία. Και ότι η Ουκρανία ασκούσε το δικαίωμα της αυτοάμυνας ως κυρίαρχο κράτος που δεχόταν επίθεση.
Είναι προφανές ότι το ΔΠΔ ενόψει τη τεράστιας διεθνούς πίεσης προτίμησε να εκδώσει ενδιάμεση απόφαση. Όμως, από τη στιγμή που καλεί το Ισραήλ να απέχει από γενοκτονικές πράξεις, επικαλούμενο μάλιστα τη και τη φρασεολογία του Υπουργού Άμυνας Γκάλαντ, σημαίνει ότι δέχεται ότι τέτοιες προθέσεις και πράξεις υπάρχουν και εφαρμόζονται με εργαλείο τη στρατιωτική εισβολή στη Γάζα, η οποία εξελίσσεται χωρίς καμμία διασφάλιση της επιβίωσης των ομήρων της Χαμάς.
Συγκεκριμένα, στην παράγραφο 54 της απόφασης , αφού λαμβάνει υπόψη τα πραγματικά περιστατικά, αλλά και τις δηλώσεις Ισραηλινών αξιωματούχων εις βάρος του παλαιστινιακού λαού και περί συνενοχής των αμάχων με τη Χαμάς, δέχεται ως βάσιμους τους πραγματικούς ισχυρισμούς της Νότιας Αφρικής: “Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, τα γεγονότα και οι περιστάσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω αρκούν για να συναχθεί το συμπέρασμα ότι το αίτημα για τουλάχιστον ορισμένα από τα δικαιώματα που διεκδικεί η Νότια Αφρική και για τα οποία ζητά προστασία είναι βάσιμο. Αυτό ισχύει για το δικαίωμα προστασίας των Παλαιστινίων στη Γάζα πράξεις γενοκτονίας και συναφείς απαγορευμένες πράξεις που προσδιορίζονται στο άρθρο III, και το δικαίωμα της Νότιας Αφρικής να επιδιώκει τη συμμόρφωση του Ισραήλ με τις υποχρεώσεις του τελευταίου βάσει της Σύμβασης.”
Περαιτέρω, στην παράγραφο 70, το Δικαστήριο δέχεται ότι ο άμαχος πληθυσμός της Γάζας παραμένει εξαιρετικά ευάλωτος:
“Το Δικαστήριο θεωρεί ότι ο άμαχος πληθυσμός στη Λωρίδα της Γάζας παραμένει εξαιρετικά ευάλωτος. Υπενθυμίζει ότι η στρατιωτική επιχείρηση που διεξήχθη από το Ισραήλ μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023 είχε ως συνέπεια, μεταξύ άλλων, δεκάδες χιλιάδες θανάτους και τραυματισμούς και καταστροφές σπιτιών, σχολείων, ιατρικών εγκαταστάσεων και άλλων ζωτικής σημασίας υποδομών, καθώς και μετατόπιση σε μαζική κλίμακα (βλέπε παράγραφο 46 ανωτέρω). Το Δικαστήριο σημειώνει ότι η επιχείρηση βρίσκεται σε εξέλιξη και ότι ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός του Ισραήλ στις 18 Ιανουαρίου 2024 ότι ο πόλεμος «θα διαρκέσει πολύ περισσότερους μήνες». Επί του παρόντος, πολλοί Παλαιστίνιοι στη Λωρίδα της Γάζας δεν έχουν πρόσβαση στα πιο βασικά τρόφιμα, πόσιμο νερό, ηλεκτρικό ρεύμα, απαραίτητα φάρμακα ή θέρμανση.”
Δέχεται, κατά συνέπεια, ότι στην παράγραφο 74, ότι υπάρχει κατεπείγουσα ανάγκη που δικαιολογεί τη λήψη προσωρινών μέτρων, “με την έννοια ότι υπάρχει πραγματικός και άμεσος κίνδυνος να προκληθεί ανεπανόρθωτη ζημία στα δικαιώματα των οποίων το αίτημα για προστασία κρίθηκε βάσιμο από το Δικαστήριο, προτού εκδώσει την τελική του απόφαση”.
Πέρα από τη γενικόλογη μνεία στην παράγραφο 77 ότι έχει την εξουσία να μη διατάξει προσωρινά μέτρα ίδια με αυτά που ζητούνται με την προσφυγή, το Δικαστήριο αποφεύγει να αιτιολογήσει για ποιο λόγο δεν είναι απαραίτητη η αναστολή των εχθροπραξιών προς αποτροπή των κινδύνων, τους οποίους ρητώς με τη διατύπωση της παραγράφου 70 θεωρεί ότι είναι “συνέπεια” προερχόμενη από τη “στρατιωτική επιχείρηση που διεξήχθη από το Ισραήλ μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023″.
Θετική εξέλιξη οι ρητοί περιορισμοί που τίθενται στην ισραηλινή επιθετικότητα και αναπτύσσονται αναλυτικά στην τελευταία παράγραφο 86 με το διατακτικό της απόφασης.
Όμως, πιο κοντά στο κοινό περί δικαίου αίσθημα, αλλά και στη νομολογία που δημιουργήθηκε με τα προσωρινά μέτρα για την αναστολή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, όπως και στα πραγματικά περιστατικά που έγιναν δεκτά από την ίδια την απόφαση, θα ήταν η πλήρης αποδοχή του αιτήματος της αναστολής των εχθροπραξιών, που άλλωστε έχει ζητήσει με συντριπτική πλειοψηφία η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ καταδικάζοντας την ισραηλινή εισβολή.
